حكم مولوى

حكم مولوى: حكم صادر شده از شارع به انگيزه تحريك مكلّف بر عمل.

حكم مولوى، در برابر حكم ارشادى به حكمى اطلاق مى‌گردد كه شارع مقدس به عنوان مولا به انگيزه بر انگيختن مكلّف بر فعل يا ترك، آن حكم را صادر كرده است، مانند امر به نماز و نهى از زنا. در حكم مولوى جهت صدور حكم، مولويّت است نه مرشد و ناصح بودن، بر خلاف حكم ارشادى( --> حكم ارشادى).(1)از اين عنوان در اصول فقه سخن گفته‌اند.

از خصوصيات حكم مولوى ترتّب ثواب بر امتثال و ترتّب عقاب بر مخالفت و عصيان آن است، مانند امر به نماز ظهر كه اگر مكلّف آن را امتثال كند علاوه بر درك مصلحت نماز ظهر، پاداش اطاعت مأموربه نيز به او داده مى‌شود و در صورت ترك آن، علاوه بر فوت مصلحت آن، بر ترك مأموربه عقاب مى‌گردد.(2)

حكم نفسى--> وجوب نفسى

حكم واقعى

حكم واقعى: مقابل حكم ظاهرى.

از اين عنوان در اصول فقه سخن گفته‌اند.

حكم شرعى دو گونه است: حكم ثابت براى چيزى به عنوان فعلى از افعال، قطع نظر از علم يا جهل مكلّف به آن، مانند وجوب نماز صبح، حرمت دروغ، طهارت آب و نجاست ادرار و حكم ثابت براى چيزى در ظرف جهل مكلّف به حكم واقعى. نوع اوّل، حكم واقعى و نوع دوم حكم ظاهرى( --> حكم ظاهرى)ناميده مى‌شود.(1)

اصوليان حكم واقعى را در برابر حكم ظاهرى بر يكى از دو معنا اطلاق كرده‌اند:

1. حكم مجعول توسط شارع مقدس كه دليلى قطعى بر آن دلالت دارد. مقابل آن حكم ظاهرى است كه مستفاد از دليلى ظنى همچون اماره( --> اماره)يا اصل عملى( --> اصل عملى)است.

2. حكم مجعول توسط شارع مقدس كه دليلى قطعى يا اجتهادى، مانند اماره بر

• (1)مباحث الاصول 4/ 413 ؛ منتقى الاصول 5/ 266 ـ 267 ؛ نهاية الدراية (اصفهانى) 2/ 170
• (1)اصول الفقه 1/ 6
• (2)اصطلاحات الاصول/ 75 .