ديگرى پيشى گيرد، نسبت به آن حق اولويت پيدا مى‌كند و ديگرى حق مزاحمت او را ندارد.(4)

سومين عنوانى كه متعلق حق اختصاص قرار مى‌گيرد مباحات ـ همچون آب درياها، رودها و پرندگان ـ بدون مالك است، به شرط آنكه حيازت آن بدون قصد تملّك صورت گرفته باشد كه بنا بر قول برخى در اين صورت حق اختصاص ثابت است(5)( --> حيازت مباحات).

اسباب:حق اولويت و اختصاص با اسباب زير حاصل مى‌شود.

1. حيازت:چنانچه كسى چيزى را كه ماليت ندارد ـ مانند شراب ـ حيازت كند و آن را به تصرف خود در آورد، نسبت به آن حق اختصاص پيدا مى‌كند.(6)

البته اگر چيزى علاوه بر عدم ماليّت، منفعت حلال قابل اعتنا نيز نداشته باشد، از قبيل مگس و پشه، در ثبوت حق اختصاص به آن اختلاف است.(7)از برخى، در اين قسم ـ كه ماليت ندارد ـ عدم ثبوت حق اختصاص نقل شده است.(8)

كسى كه بدون قصد تملّك، مباحى از مباحات اصلى، مانند هيزم و علوفه زمين بى مالك را حيازت كرده است، بنابر قول برخى، نسبت به آن، حق اختصاص پيدا مى‌كند.(9)

2. اقطاع:اقطاع زمين با تحقق شرايط آن موجب ثبوت حق اولويت و اختصاص براى اقطاع شونده مى‌شود(10)( --> اقطاع).

3. تحجير:تحجيرِ (سنگ چينى و مانند آن) زمين موات موجب ثبوت حق اولويت و اختصاص نسبت به زمين سنگ چينى شده براى تحجير كننده است(11)( --> تحجير).

4. سَبْق:پيشى گرفتن بر ديگران در استفاده از مكانهاى عمومى و موقوفات عام( --> مشتركات)، همچون مساجد، موجب ثبوت حق اولويت و اختصاص براى پيشى گيرنده مى‌باشد(12)( --> حق سبق).

5 . احيا:احياى زمين موات بنابر قول برخى موجب ثبوت حق اختصاص نسبت به حريم آن است( --> حريم). برخى، احيا كننده را مالك حريم دانسته‌اند.(13)

احياى زمين موات به قول برخى، از اسباب ثبوت حق اختصاص آن زمين براى احيا كننده است؛ هرچند بنابر قول مشهور،

• (10)احياء الاراضى الموات/ 278 ـ 279 ؛ جواهر الكلام 38/ 54 ـ 55
• (11)مسالك الافهام 12/ 419
• (12)التعليقة على المكاسب 2/ 194
• (13)الانوار اللوامع 11/ 166 ؛ كلمة التقوى 5/ 162
• (4)التعليقة على المكاسب 2/ 194 ؛ مهذّب الاحكام 10/ 391 ؛ ارشاد الطالب 1/ 69
• (5)غاية الآمال 1/ 47 ؛ مفتاح الكرامة 14/ 566
• (6)بلغة الفقيه 1/ 34
• (7)كتاب المكاسب 1/ 161 ؛ حاشية المكاسب (ايروانى) 1/ 19
• (8)غاية الآمال 1/ 44 ـ 45
• (9)القواعد الفقهية (بجنوردى) 1/ 182