حق آدمى --> حق

حقّابه

حَقّابه [= حقّ شِرب ]: مقدار آب معيّن از سهم ملك يا زمينى.

حقّابه تركيب يافته از «حقّ» عربى و «آب» فارسى و به معناى سهم مقرر دِه، مزرعه، باغ، خانه و يا كسى از يك منبع آب، مانند رود، چشمه و يا قنات است.(1)از آن به مناسبت در باب تجارت و احياء موات سخن گفته‌اند.

حقّابه دار، در صورتى كه در استفاده از آب به مقدار سهم خود با ديگران شريك باشد، مى‌تواند در سهم خويش هر نوع تصرف مالكانه ـ همچون فروختن و اجاره دادن ـ بكند و شركا حق جلوگيرى از آن ندارند.(2)

كسى كه زمينى را فروخته، آيا حق شرب آن نيز داخل در معامله زمين شده و در نتيجه به خريدار منتقل مى‌گردد؟ برخى تصريح به عدم دخول آن در معامله كرده‌اند، مگر آنكه دخول آن را شرط كرده باشند.(3)

نهرى كه ميان زمينهايى واقع شده؛ ليكن سهم هر يك از صاحبان زمينها از آن نهر معلوم نيست، چنانچه مالكان زمينها در مقدار سهم خود از نهر اختلاف كنند، بنابر تصريح برخى، حق شرب براى هر يك از آنان به نسبت مساحت زمينشان ثابت است.(4)

چنانچه صاحبان بعضى زمينها به دليل موات بودن زمينشان، از آب نهر بهره‌اى نداشته باشند، ليكن ادعا كنند قبل از موات شدن زمين، حق شرب از نهر داشته‌اند، در صورتى كه مالكان ديگر زمينهاى حاشيه نهر، منكر ادعاى آنها باشند، بنابر قول برخى، قول صاحبان زمينهاى موات در صورت سوگند خوردن

• (1)لغت نامه دهخدا
• (2)تحرير الاحكام 2/ 438 ؛ جامع الشتات 2/ 220 ـ 221 ؛ رياض المسائل 12/ 367 ـ 369
• (3)تذكرة‌الفقهاء 12/ 59
• (4)المهذّب 2/ 38