گشته، اگر به حرم پناه ببرد، دستگيرى و كيفر او جايز نيست؛ بلكه بايد بر او سخت بگيرند تا از حرم بيرون رود. البته اگر در حرم مرتكب جرم شده باشد، در همان جا كيفر مى‌شود.(23)

لقطه حرم:آيا برداشتن لقطه حرم( --> لقطه)مطلقا جايز است، يا مطلقا مكروه است، يا در صورت كمتر بودن از درهم جايز و در صورت بيشتر بودن از آن مكروه يا حرام است، يا با قصد تملّك مطلقا حرام و با قصد اعلام آن مطلقا جايز است و يا براى عادل جايز و براى فاسق حرام است؟ اقوال مختلف است.(24)

ساير احكام:حرم، بويژه مكّه از جمله مكانهايى است كه دفن كردن ميّت در آن مستحب و انتقال ميّت از جايى ديگر به آن جا، جايز است.(25)سنگ ريزه‌هايى كه براى رمى جمرات( --> رمى جمره)به كار مى‌رود بايد از حرم برداشته شود.(26)در اينكه براى طلبكار جايز است از بدهكارى كه در بيرون حرم مالى را از او قرض كرده، آن را در حرم مطالبه كند يا نه، اختلاف است.(27)برخى گفته‌اند: اگر مديون براى فرار از پرداخت بدهى به حرم پناه آورده، طلبكار حقّ مطالبه در حرم ندارد.(28)

حرم مدينه:از حرم به معناى دوم در باب طهارت و حج سخن گفته‌اند.

مدينه منوّره همچون مكّه مكرّمه داراى حرم است. حرم مدينه حدّ فاصل بين «ظلّ عائر» و «ظلّ وَُعَير» دو كوه در شرق و غرب مدينه است كه اين شهر را در ميان گرفته‌اند.(29)

قطع درختان حرم و نيز شكار حيوانات وحشى در محدوده بين دو حَرّه (ريگزار) در شرق و غرب مدينه( --> بين الحرَّتين)بنابر ديدگاه اكثر فقها، بلكه نظر منسوب به مشهور، حرام است.(30)برخى قائل به كراهت شده‌اند.(31)برخى ديگر بين قطع درختان و شكار تفصيل داده، در اوّل قائل به حرمت و در دوم قائل به كراهت شده‌اند.(32)بنابر تصريح بعضى، در حكم ياد شده، تفاوتى بين گياهان و درختان نيست؛ هرچند ظاهر كلمات برخى اختصاص حكم به درختان است.(33)البته آنچه در حرم مكّه استثنا شده در

• (23)20/ 46 ـ 47
• (24)38/ 284
• (25)العروة الوثقى 2/ 141
• (26)مسالك الافهام 2/ 289
• (27)مختلف الشيعة 5/ 369 ـ 371
• (28)كتاب‌السرائر 2/ 32
• (29)الحدائق الناضرة 17/ 408 ـ 409 ؛ جواهرالكلام 20/ 75 ـ 77
• (30)المبسوط 1/ 386 ؛ الوسيلة/ 196 ؛ الجامع للشرائع/ 231 ؛ تحرير الاحكام 2/ 36 ـ 37 ؛ جامع المقاصد 3/ 276 ؛ جامع المدارك 2/ 552 ـ 553 ؛ جواهر الكلام 20/ 77 ـ 79
• (31)قواعد الاحكام 1/ 450 ؛ الدروس الشرعية 2/ 21
• (32)شرائع الاسلام 1/ 209 ؛ ارشاد الأذهان 1/ 339
• (33)مستند الشيعة 13/ 333 ؛ مهذّب الاحكام 15/ 36