حجّت است و در غير آن صورت حجّت نيست، بين متأخران اختلاف است.(2)

( --> خبر واحد)

حديث رفع: حديثى نبوى.

حديث رفع از پيامبر اعظم صلّى اللّه‌ عليه و آله، و مفاد آن برداشته شدن نُه چيز از امّت اسلامى به جهت رحمت و امتنان بر آنان است. اين نُه چيز عبارتند از: خطا، فراموشى، آنچه با اكراه( --> اكراه)انجام داده‌اند، آنچه نمى‌دانند، چيزهايى كه تحمّل آن را ندارند، آنچه بدان مضطّر گردند( --> اضطرار)، حسد (تا زمانى كه آن را اظهار نكنند و به آن ترتيب اثر ندهند)، تفأل به بد زدن، و وسوسه در تفكر در خلق.(1)

مراد از وسوسه در تفكر در خلق، افكار نادرست در ارتباط با نظام آفرينش است، مانند اين كه چرا خداوند شرور را آفريده، چرا بَدان را بر خوبان مسلّط كرده و چرا جهنّم و كفّار را خلق كرده است؛ تا شخص را نسبت به عدالت خداوند و حكمت خلقت دچار ترديد كند. درباره فراز آخر حديث شريف، احتمالات ديگرى نيز ذكر شده است.(2)از حديث رفع در اصول فقه بحث شده است و فقها در فقه، در بسيارى از ابواب به آن استناد كرده‌اند.

متعلّق رفع:بدون شكّ، منظور از رفع در امور نه گانه ياد شده، وجود خارجى آنها نيست؛ چون همه آنها در خارج وجود دارند؛ پس مرفوع بايد چيزى ديگر باشد. سه احتمال مطرح شده است:

1. مؤاخذه؛ بدين معنا كه مكلّف بر اعمالى كه از روى خطا، فراموشى و غير آن از امور نه گانه انجام مى‌دهد مؤاخذه و عقاب نمى‌شود.

2. آثار تكليفى و وضعى عمل انجام گرفته.

3. اثر مناسب با هريك از امور نه گانه؛ به عنوان مثال، اثر شرب خمر، مؤاخذه بر آن با اجراى حدّ بر شرابخوار است كه در صورت ارتكاب آن از روى خطا، در پرتو حديث رفع، اين اثر برداشته مى‌شود.

بنابر احتمال دوم، آثار وضع شده از سوى شارع به جهت خطا، مستثنا است و

• (1)وسائل الشيعة 15/ 369 ـ 370
• (2)26 ؛ وصول الاخيار/ 97 .
• (2)مرآة العقول 11/ 393 ـ 394