بايد پرداخت گردد و اگر نصف باشد، نصف قيمت برده پرداخت مى‌شود.(29)

ارث:از موانع ارث، برده بودن مورِّث يا وارث است، مگر آنكه وارث منحصر به برده باشد. در اين صورت، برده از تركه، خريدارى و آزاد مى‌گردد و باقيمانده تركه به او داده مى‌شود.(30)پدر فرض انحصار وارث به برده آيا وى از هر طبقه‌اى از طبقات سه‌گانه ارث كه باشد، آزاد مى‌شود يا آنكه اين حكم اختصاص به پدر و مادر يا آنان به اضافه فرزندان ميّت دارد؟ مسئله اختلافى است.(31)

برده و مناصب مهم:بنابر قولى برده صلاحيّت تصدّى مناصب مهم اجتماعى همچون قضاوت و مرجعيّت تقليد را ندارد.(32)

آزادى برده:بخش عمده‌اى از احكام مربوط به برده، به عتق و آزادى او برمى‌گردد. آزادى برده از يك سو به آزادى اختيارى و قهرى (انعتاق) و از سويى ديگر به آزادى كامل و ناقص تقسيم مى‌شود.

اسباب آزادى اختيارى:

1. عتق:آزاد كردن برده بويژه مؤمن، مستحب مؤكّد و داراى فضيلت بسيار است(33)و به جهت كفّاره(-->كفّاره)و نيز نذر،عهد و قسم، واجب مى‌گردد(-->عتق).

2. تدبير:اگر مولا به برده‌اش بگويد: تو پس از وفات من آزاد هستى، با مرگ مولا، برده آزاد مى‌شود(34)(-->تدبير).

3. مكاتبه:و آن عبارت است از قرارداد آزادى برده كه به اختيار برده بين وى و مالكش بسته مى‌شود. به اين نوع قرار داد، عقد مكاتبه گفته مى‌شود و امرى مستحب است.(35)عقد مكاتبه به دو صورت مطلق و مشروط انجام مى‌گيرد. در مكاتبه مطلق برخلاف مشروط، آزادى برده منوط به پرداخت تمامى مال الكتابه نيست؛ بلكه هر مبلغى كه برده مى‌پردازد به همان نسبت آزاد مى‌شود(-->مكاتبه).

اسباب آزادى قهرى:

1. ملكيّت:در موانع برده‌گيرى به ممنوعيت استرقاقِ برخى افراد و آزادى قهرى آنان به محض ملكيّت ايشان اشاره شد.

• (29)126 و 43/ 42
• (30)39/ 50
• (31)58 ـ 61
• (32)40/ 21 ؛ العروة الوثقى 1/ 26
• (33)جواهر الكلام 34/ 87
• (34)194
• (35)252