ترتيب حكمى

ترتيب حُكمى:جريان احكام ترتيب بدون وجود ترتيب حقيقى/ نيّت ترتيب.

عنوان ترتيب حكمى ـ در برابر ترتيب فعلى يا حقيقى ـ نخستين بار در كلمات برخى قدما در باب طهارت، مسئله غسل ارتماسى مطرح شده است.

غسل به دو گونه انجام مى‌شود: ترتيبى كه رعايت ترتيب حقيقى ـ ابتدا شستن سر، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن ـ در آن شرط است و ارتماسى كه ترتيب يادشده در آن شرط نيست. برخى قدما گفته‌اند: در غسل ارتماسى ترتيب حكمى وجود دارد. براى ترتيب حكمى دو معنا ذكر شده است:

1. جريان احكام ترتيبِ مطرح در غسل ترتيبى. غسل ارتماسى در اين معنا به منزله غسل ترتيبى خواهد بود و كسى كه با فرورفتن دفعى در آب غسل ارتماسى مى‌كند ابتدا به طهارت سر، سپس طرف راست و پس از آن، طرف چپ بدن او حكم مى‌شود. نتيجه آن، اين است كه اگر جايى از سمت چپ بدن شسته نشده باشد همان قسمت را مى‌شويد و اگر آب به جايى از سمت راست بدن نرسيده باشد آن قسمت را همراه با سمت چپ مى‌شويد. چنان‌كه در غسل ترتيبى، حكم چنين است. ليكن بسيارى از فقها ترتيب حكمى را باطل دانسته و در فرض يادشده قائل به اعاده غسل ارتماسى شده‌اند.(1)

2. برخى براى ترتيب حكمى معناى ديگرى ذكر كرده‌اند و آن عبارت است از نيّت ترتيب براى كسى كه غسل ارتماسى مى‌كند(2)(-->غسل).

ترتيب فعلى

ترتيب فعلى:ترتيب حقيقى در برابر ترتيب حكمى(-->ترتيب حكمى).

• (1)جواهرالكلام 3/ 94 ـ 95 ؛ العروة‌الوثقى 1/ 296 ؛ مستمسك العروة 3/ 88
• (2)جواهر الكلام 3/ 95 .