از ضدّ آن نمى‌باشد و يا نهى، مقتضى بطلان ضدّ نيست، نيازى به بحث ترتّب نخواهد بود و ثمره‌اى بر آن مترتّب نمى‌گردد.(6)

برخى گفته‌اند: ثمره ترتّب تنها تصحيح عبادت واجب مهم در فرض ترك واجب اهمّ نيست، بلكه بنابر قول به امكان ترتّب، دو حكم مزاحم از قلمرو تعارض خارج مى‌شوند و بنابر قول به عدم امكان، بين آن دو تعارض واقع مى‌شود و بايد به قواعد باب تعارض رجوع گردد. بنابر اين، موضوع ترتّب موردى خواهد بود كه دو امر؛ يكى به اهمّ و ديگرى به مهم تعلّق گيرد و جمع بين آن دو ممكن نباشد.(7)

ترتُّب اَيْدى -->تعاقُب اَيْدى

ترتيب

ترتيب: قرار دادن هريك از چند چيزى كه بين آنها نسبت تقديم و تأخير وجود دارد در جاى خود.

از آن در بسيارى از بابها نظير طهارت، صلات، حج، كفّارات، ارث و ديات سخن رفته است.

طهارت:رعايت ترتيب در تيمّم(-->تيمّم)و اعضاى وضو(-->وضو)، جز در مسح پاى راست و چپ، واجب است.(1)رعايت ترتيب بين آن دو، به تقديم مسح پاى راست بر چپ بنابر مشهور واجب نيست.(2)

در غسل ترتيبى رعايت ترتيب به تقديم سر و گردن بر ديگر اعضاى غسل، واجب است. همچنين بنابر قول مشهور، بين سمت راست و چپ بدن(3)(-->غسل).

در غسل ميّت(-->غسل ميّت)رعايت ترتيب به شستن با آب سدر، سپس با آب كافور و پس از آن با آب خالص، واجب است.(4)

صلات:از شرايط صحّت اذان و اقامه، رعايت ترتيب بين فصول آن دو است.

• (1)جواهرالكلام 5/ 173
• (2)2/ 226
• (3)3/ 85 ـ93
• (4)4/ 123 ـ 125 ؛ التنقيح(الطهارة) 8/ 221
• (6)محاضرات فى اصول الفقه (مسلسل 44) 2/ 385 ؛ اصول الفقه 1/ 275
• (7)بحوث فى علم الاصول 2/ 329 .