فقه تحت عنوان احكام يا آداب تجارت در باب آن مطرح است، بسنده مى‌شود.

فضيلت:حرفه تجارت در روايات از برترين و با بركت‌ترين حرفه‌ها شمرده شده است. بر پايه روايتى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نُه جزء از ده جزء خير و بركت در تجارت قرار داده شده است(8)و در روايتى از امام صادق عليه السّلام، ترك تجارت سبب نقصان عقل آدمى معرفى شده است.(9)

احكام و آداب:آداب تجارت به دو بخش الزامى و سُنَن تقسيم مى‌شود.

احكام الزامى:غَشّ(10)(-->غش)، تدليس(11)(-->تدليس)، ربا(12)(-->ربا)و نَجَش(13)(-->نجش)در معامله حرام است. بنابر قولى احتكار(14)(-->احتكار)، تلقّى رُكبان(15)(-->تلقّى رُكبان)و وكيل شدن حَضَرى ـ خواه شهر نشين يا روستا نشين ـ براى باديه نشين(-->باديه نشين)بلكه براى هر غريبى نيز حرام است. قول ديگر كراهت آنها است.

سُنَن:سُنن تجارت دو گونه است. پاره‌اى از آنها جنبه فردى دارد، مانند استحباب نيّت بى‌نيازى از مردم و توسعه بر خانواده در كسب؛ توكّل بر خداوند؛ فراگيرى احكام شرعى تجارت؛ ذكر خداوند و خواندن دعاهاى وارد شده هنگام ورود به بازار؛ صبح زود به سراغ كار رفتن؛ رها كردن تجارت هنگام نماز؛ گفتن شهادتين و سه بار تكبير در وقت خريد كالا و تجارت كردن در وطن خود و كراهت زودتر از همه به بازار رفتن و ديرتر از همه دست از كار كشيدن.

پاره‌اى از سنن تجارت، ناظر به چگونگى و تنظيم رفتار بازرگان با طرف معامله است، مانند استحباب رعايت برابرى ميان خريداران؛ گشاده‌رويى هنگام معامله؛ آسان گرفتن در معامله؛ پذيرش درخواست فسخ از سوى خريدار(-->اقاله)و افزودن بر وزن پيمانه هنگام فروش و كم گرفتن در وقت خريد و كراهت ستايش كالا هنگام فروش و نكوهش آن در زمان خريد. همچنين سوگند خوردن هنگام معامله؛ فروختن كالا در محلى كه عيب آن پوشيده مى‌ماند، مانند جاى تاريك؛ معامله با افراد پست و سود گرفتن از

• (10)جواهر الكلام 22/ 111
• (11)23/ 264 ؛ جامع المدارك 3/ 223
• (12)جواهر الكلام 23/ 332 ـ 338
• (13)22/ 476
• (14)477 ـ 478
• (15)470 ـ 471 ؛ مستند الشيعة 14/ 38
• (8)وسائل الشيعة 17/ 10
• (9)13