از طرف فرزند نابالغش، ولايت دارد و نيز در فرضى كه به نفع فرزند صغير، حدّى بر كسى ثابت شده است مانند آنكه مال او را دزديده باشند، پدر مى‌تواند آن را استيفا نمايد،(12)ليكن در عدم ولايت پدر بر عفو مجرم يا ثبوت ولايت درصورت وجود مصلحت مُوَلّىعَلَيه در عفو، اختلاف است.(13)

6 . قصاص:اگر ولىّ مقتول، صغير يا ديوانه باشد آيا پدر و جدّ پدرىِ ولىّ ـ در فرض وجود مصلحت براى مُوَلّىعَلَيه ـ مى‌توانند قاتل را قصاص كنند يا استيفاى حقّ قصاص تا زمان بلوغ كودك يا عاقل شدن ديوانه به تأخير مى‌افتد؟ مسئله محلّ اختلاف است.(14)

شرايط ولايت:اسلام، بلوغ، عقل و عدم سفاهت در تصرّفات مالى از شرايط ثبوت ولايت براى پدر است. در اشتراط و عدم اشتراط عدالت در ولىّ(15)و نيز در اينكه تصرّف ولىّ در اموال مُولّىعليه مشروط به وجود نفع و مصلحت براى مُولّىعليه است يا صرف عدم مفسده و نداشتن زيان كفايت مى‌كند، اختلاف است.(16)

برداشت از مال فرزند:مشهور ميان فقها عدم جواز برداشت پدر از مال فرزند ـ اعم از صغير و كبير ـ بدون اذن او است؛ مگر آنكه به جهت فقرِ پدر و تمكّن فرزند، پدر واجب النفقه او باشد(-->نفقه). در اين صورت با خوددارى فرزند از دادن نفقه، پدر مى‌تواند به مقدار نياز از مال او بردارد.(17)

نظر مشهور عدم جواز برداشت از مال فرزند براى به جاآوردن فريضه حج درصورت فقر پدر است؛(18)هرچند برخى، آن را جايز، بلكه واجب دانسته‌اند.(19)خوردن پدر از منزل فرزند در حدّ متعارف در فرض عدم علم به كراهت وى، جايز است.(20)

مَحرميّت:پدر ـ اعم از نسبى و رضاعى ـ مَحرم دخترش مى‌باشد؛ از اين‌رو، خلوت با وى و نيز نگاه كردن و لمس بدن او بدون شهوت، جايز است و بر دختر، جز عورت، پوشاندن بدن خود از پدر، واجب نيست.

حقوق و امتيازات:

1. احترام پدر بر فرزند، واجب و هرگونه اهانت به او حرام است.(21)پدر در

• (12)535
• (13)قواعد الاحكام 3/ 546 ؛ ارشاد الأذهان 2/ 212 ؛ جامع المقاصد 5/ 187
• (14)جواهر الكلام 42/ 303
• (15)ايضاح الفوائد 2/ 628 ؛ جواهر الكلام 22/ 323
• (16)المبسوط 2/ 200 ؛ تذكرة الفقهاء 14/ 243 ؛ كتاب المكاسب 3/ 540 ؛ منهاج الصالحين (خوئى) 2/ 21
• (17)الحدائق الناضرة 18/ 279 ؛ مفتاح الكرامة 8/ 226 ـ 227 ؛ جواهر الكلام 17/ 276
• (18)جواهر الكلام 17/ 275 ؛ مدارك الاحكام 7/ 52
• (19)النهاية/ 204 و 360 ؛ الخلاف 2/ 250
• (20)جواهر الكلام 36/ 406
• (21)21/ 24