روزه دار مى‌تواند بخوابد؛ هر چند بداند با خوابيدن محتلم مى‌شود.(8)ظاهر عبارت برخى قدما، عدم وجوب غسل بر زن در صورت احتلام است.(9)

احتياط

اِحتياط:عملِ موجب فراغ يقينى ذمّه مكلّف از تكليف هنگام شك در فراغ.(1)

احتياط عبارت است از انجام دادن عملى كه موجب يقين به اداى تكليف واقعى شود.

احتياط از دو جنبه فقهى و اصولى مورد بحث قرار گرفته است. جنبه فقهى آن در باب اجتهاد و تقليد، حدود و قصاص و جنبه اصولى آن در بحث اصول عملى مطرح شده است كه در ذيل عنوان اصل احتياط مى‌آيد(--> اصل احتياط).

قلمرو:قلمرو احتياط هم عبادات است و هم معاملات. احتياط در عبادات يا مستلزم تكرار عمل است، مانند آنكه نماز واجب، ميان قصر و اتمام يا ظهر و عصر مردّد باشد و مكلّف هر دو را به جا آورد، يا مستلزم آن نيست، مانند تردد بين وجوب و استحباب دعا هنگام رؤيت هلال.

به مشهور قدما نسبت داده شده كه عبادت كسى كه يكى از دو راه اجتهاد يا تقليد را با تمكّن از آن نپيموده، باطل است؛(2)ليكن نظر معروف فقهاى معاصر و نزديك به عصر ما، صحّت راه سوم، يعنى احتياط ـ با تمكّن از اجتهاد يا تقليد ـ در عبادات است، به شرط آنكه مستلزم تكرار عمل نشود.(3)صحّت احتياط درفرض استلزام تكرار، اختلافى است.(4)

قلمرو احتياط در غير عبادات، گسترده است؛ به اين معنا كه شامل همه اعمال و افعالى مى‌شود كه قصد قربت در آنها معتبر نيست، مانند طهارت و نجاست، عقود و ايقاعات. در غير عقود و ايقاعات احتياط جايز است،(5)مانند آنكه چيز نجس را ـ به دليل شك در پاك شدن آن با يك بار شستن ـ دو بار بشويد.

هر چند بعضى در صحّت احتياط در

• (1)مستمسك العروة 1/6
• (2)مستمسك العروة 1/6
• (3)العروة‌الوثقى 1/4
• (4)مستمسك‌العروة 1/8
• (5)تفصيل الشريعة (الإجتهاد و التقليد) 1/ 21
• (8)179
• (9)المقنع/ 42 .