الْمُناظِرة لِيَتَفاخِر في اندية الرّجال وَيَتَفوّق عَلى الاَقران وَالْاَمْثال...»

بعضى از اهل عِلمِ مغرور از بين همۀ علوم و دانش‌ها، اكتفا مى‌كند به علم كلام و مجادله و دانستن آدابِ مناظره و گفتگو با ديگران و هدفش اين است كه در جلسات شخصيت‌ها و بزرگان فخر و مباهات كند و بر هم نوعانِ خود برترى جويد بدون اين كه در عقايد دينى پابرجا و استوار و عميق باشد و يا روش واحد و ثابتى داشته باشد و گاهى اين روش را اختيار مى‌كند و گاهى روش ديگرى را و عقيدۀ نست او كه هر وقت تابع حزب و گروه و يا فكر و نظرى است، مانند نخى آويزان در هوا است كه باد او را به هر طرفى حركت مى‌دهد و با اين در اثر خود فريبى و غرورش مى‌پندارد آگاه‌ترين و داناترين مردم به صفات و ذات خدا است و در علم كلام و اصول دين و معارف آن، آگاهى كامل دارد.[1]

مراء (ستيزه‌جويى)

قبلاً بيان شد جدل نامشروع و قبيح براى ابطال حق يا احقاق باطل و تحقير طرف بحث و شرمنده سازى او به كار مى‌رود و معمولاً سبب كدورت و خصومت مى‌شود و بدين مناسبت براى روشن شدن بيشتر بحث‌هاى گذشته، بحث مِراء و ستيزه‌جويى را كه نوعى از جدل ناپسند و عامل اصلى منازعات، مخاصمات و كشمكش‌ها است، مطرح مى‌كنيم.

در بيان سخنان حكيمانه و مواعظ حسنه كه مادّۀ اول و دوم دستور خدا در سوره نحل آيه 125، به پيشواى اسلام است، گويندگان و مناظره كنندگان با مشكلى مواجه نيستند و مى‌توانند به اندازه معلومات و اطلاعات خويش سخن بگويند، اما مشكل بزرگ آنان مادّۀ سوم يعنى جِدلِ بالّتى هىَ احسَن است كه در آن خطيب و گوينده و يا

[1]- جامع السعادات، ج 3، مقام چهارم، باب غرور، طايفه سوم از مغروران.