گاهى اضطرار اقتضا مى كند كه انسان يك عضو از دست خود را قطع كند. چون بقيه جاها را فاسد مى كند. بنابر اين جهاد اصغر يا جنگيدن در دين ما يك اصل نيست، بلكه يك اضطرار است كه گاهى جامعه انسانى به آن مبتلا مى شود.

به هر حال بايد ديد جهاد كبير به عهده چه كسى است و آيا غير مسلمانان مى آيند تا سخن دين ما را منتشر كنند!؟

يهوديان مى آيند اسلام را تبليغ كنند!؟

چه كسانى مبادرت به اين كار مى ورزند؟ البته آنها كه باور دارند و دوست دارند. پس اين جهاد علمى و فرهنگى در مسير اشاعه دين و اشاعه سخنان كسى كه انتظارش را مى كشيم به عهده آنانى است كه باور دارند و دوست دارند. بنابراين جهاد كبير دومين گام در مسير حركت است.

روايت ديگرى هم هست:

«يخرج ناس من المشرق و يوطئون للمهدى سلطانه»[1]

«گروهى از مشرق زمين قيام مى كنند و زمينه ساز حكومت امام مهدى (ع) مى شوند»

اين زمينه سازى به معنى جنگ نيست. زمينه سازى نظامى نيست. زمينه سازى فرهنگى، علمى است. يعنى مردم در آن دوران به يك نوع باور مى رسند كه وقتى حق مطلق بيايد آن را مى پذيرند.

بنابراين دين ما كمال را در صلاح خويش و اصلاح ديگران، رشيد شدن و مرشد بودن، عالم شدن و معلم بودن مى داند.

در سوره عصر مى خوانيم:

«وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ، إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ»

راجع به كلمه «عصر» كه در اين سوره آمده چند احتمال گفته شده است: يكى اينكه، عصر يعنى يك زمان خاص كه بعد از ظهر است، احتمال دوم اينكه مراد از عصر زمان پيامبر (ص) است و احتمال سوم هم اين است كه عصر در اينجا، عصر امام زمان (ع) است.

عصاره يعنى فشرده. عصر و يا فشرده همه خوبيها، همه انسانها، همه دوره ها كيست؟ يا امام زمان (ع) است يا دوره پيامبر (ص). لذا هر دو صادق است.

پس‌ «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ»؛ يعنى سوگند به آن عصاره كمال و انسانيت، كه انسان ضرر مى كند، مگر آنهايى كه كامل و مكمل باشند. چهار مطلب در سوره عصر آمده است كه دو مطلب از آنها فردى و دو مطلب ديگر جمعى است.

«آمَنُواوَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»؛ يعنى خودش عالم و عامل شود، «تَواصَوْابِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» خودش معلم و مصلح براى ديگران شود. زيرا رشيد تنها در دين ما مطلوب نيست. زيرا رشيدى كه مرشد باشد به كمال دست يافته است. عالمى كه معلم باشد، كاملى كه مكمل باشد. فرق عابد و عالم هم همين است عابد خودش را مى خواهد به مقصد برساند ولى عالم ديگران را هم مى خواهد با خود ببرد. پس براى تحقق ركن سوم انتظار بايد اول به خود پرداخت دوم در راه اصلاح ديگران تلاش كرد.

روايت ديگرى است از امام صادق (ع) كه مى فرمايند:

«قيام امام زمان (ع) نشانه هايى دارد.»

راوى مى پرسد:

«قلت و ماهى جعلت فداك.»

«آنها چيستند؟» امام صادق (ع) مى فرمايند:

«ذلك قول الله عزوجل: وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ ...»[2]

«اين سخن خداوند كه: شما را با گرسنگى و ترس آزمايش مى كنيم.»

اگر جهاد اكبر و جهاد كبير جزء وظايف منتظران عصر غيبت است، مشكلات بهمراه دارد. هم جهاد اكبر اين مشكلات را دارد و هم جهاد كبير. كسى كه مى خواهد خود را بسازد با اين مشكلات روبرو مى شود. و كسى كه مى خواهد ديگران را بسازد با اين مشكلات درگير است.

اين بلايى است كه پايدارى مى خواهد اما اجر خوبى هم دارد، خداوند به آنهايى كه گرفتار مصيبت مى شوند وعده داده:

«تَتَنَزَّلُعَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ»[3]

«فرشتگان بر آنها نازل مى شوند.»

در قرآن خداوند دو جا به دو گروه سلام و درود فرستاده است. يكى به انبياء و فرستادگان خودش‌[4] و ديگر به صابران و مقاومان‌[5]. يعنى آنهايى كه در مسير ايفاى مسؤوليت خودشان پايدارى و مقاومت مى كنند.

اميدواريم خداى متعال همه ما را از منتظران واقعى قرار دهد. ان شاءالله‌

پى نوشتها:

[1]- لطف الله صافى گلپايگانى، منتخب الاثر، ص 497، فصل 10، باب 2، حديث 9.

[2]- شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 645، ح 4.

[3]- منتخب الاثر، ص 499، ح 16.

[4]- ر. ك: منتخب الاثر، ص 493- 500؛ كمال الدين، ج 2، ص 647- 644.

[5]- محمدباقر مجلسى، بحارالانوار. ج 14، ص 338؛ منتخب الاثر، ص 443.

[6]- منتخب الاثر، ص 304، فعل 2، باب 40، ح 1.

[7]- كمال الدين. ج 2، ص 649.

[8]- سوره فصلت، آيه 30.

[9]- سوره احزاب، آيه 56.

[10]- سوره بقره، آيه 157.