هستی است که در ظرفیت ظاهری و محدود زبان عرفی و مادی نمی‌گنجد. درحالی‌که در رویکرد ادبی - بیانی، تمثیل جنبه زبان‌شناختی دارد و برای برخی مفاهیم غیبی و فرا طبیعی، حقیقت مستقلی اذعان نمی‌شود.[1]

خاستگاه پیدایش نظریه تمثیلی مواردی چون ورود زبان نمادین در قرآن، تأثیرپذیری از اندیشمندان غرب برای دفاع از قرآن، سبک ادبی در تاریخ‌گویی قرآن و تفسیر آیات مربوط به ماورای ماده برشمرده شده ‌است.[2]

در برخی تفاسیر، نگرش عقلانی مفسر موجب شده در تفسیر واقعیات فرا طبیعی عالم شهود تفسیر حسی و تشبیهی همگون با سنت‌های متعارف در عالم شهود ارائه می‌کنند. تعدادی از حوادث غیرطبیعی عالم شهود در این تفاسیر در معرض تحلیل‌های تشبیهی و حس گرایانه قرار می‌گیرد و اذعان به حوادث غیبی و عقل گریز به حداقل می‌رسد.[3]

[1] - محمد اسعدی، جریان شناسی تفسیر معتزلی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ۱۳۹۶، ص ۵۴.

[2] - مجید معارف، فاطمه تقویان، جایگاه تمثیل و نماد درداستان‌های قرآنی؛ بررسی و نقد نظریه راهیابی خیال درآن»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، دوره ۱۲، شماره۲۴، ۱۳۹۸، ص ۱۶۳.

[3] - محمد اسعدی، نقد نگرش عقلانی در جریان تفسیر عقلی اجتماعی، نشریه مشکوة، ۱۳۸۳، شماره ۹۸، ص۱۲-۱۳.