دیده می‌شود، رویارویی ایشان با جریان‌های ظاهرگرا و احساس ضرورت مطالعات ادبی - زبانی جهت تبیین و توجیه اصل تأویل درآیات متشابه بوده است. [1]

به باور عبده هرگاه عقل به چیزی یقین داشته‌ و در نقل، خلاف آن وارد شود، حکم عقلیِ قاطع، قرینه‌ای است بر این‌که ظاهر نقل، منظور نیست.[2] کسی که به قرآن و شرایع عملی آن ایمان داشته باشد درصورتی‌که تأویلش[3] از قرآن به وعده و وعید و بنای شریعت گزندی نرساند، مؤمن است و تکفیرش ناروا است، هرچند پیروی از تأویل او درست نباشد.[4] وی تأویل مطابق زبان عرب و قواعد شرعی قطعی را تأویلی جایز می‌داند.[5] ازاین‌رو در بعض موارد الفاظ آیه را بر مجاز حمل کرده تا وقوع حادثه مطابق قانون اسباب و مسببات متعارف و نه حادثه‌ای خارق عادت باشد.[6]

به نظر می‌رسد رشید رضا در مورد تأویل آیات مشی ثابتی ندارد. وی تحکیم عقل درباره آیات مربوط به ذات و صفات خدا و امور غیبی مانند ملائکه و احوالات قیامت را، نشانه طغیان

[1] -ر. ک. محمد اسعدی، جریان شناسی تفسیر معتزله، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۶،ص ۴۳.

[2] - ر. ک. محمد رشید رضا، المنار، ج ۱، ص ۲۵.

[3] - عبده، ذیل آیه ۷ آل عمران تأویل را به معنای «ما یؤول الیه الشیء» می‌داند. محمد رشیدرضا، المنار، ج ۳، ص ۱۷۲.

[4] - محمد عبده، رسالة التوحید، ص ۱۴۳. عبده ازابزار تاویل یعنی دو علم معانی و بیان کمک می‌گیرد تا معنای متن را ازخلال منطوق ثابت بگشاید. وی با تبدیل زبان قدیم به زبان معاصر و در یک همجواری معنادار بر دو علم سنتی بلاغت (علم معانی و علم بیان) نام جدید «علم اسالیب» می‌گذارد. جدید دراین جا دررابطه‌ای تطبیقی همنشین قدیم می‌شود. نصر حامد ابوزید، التجدید و التحریم و التاویل بین المعرفة العلمیة و الخوف من تکفیر، بیروت: المرکز الثقافی العربی، چاپ اول ۲۰۱۰ م، ص ۱۶۰.

[5] - ر.ک. محمد رشید رضا، المنار، ج ۱۱، ص ۲۴۰.

[6] - ر.ک. عمر بن ابراهیم رضوان، آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره، ج‌2، ص: 812.