عبده را می‌توان از اشاعره متأخر[1]با رویکردی عقلی و یا از نو معتزله[2] برشمرد که بر اساس حریت فکری خود برای یافتن حقیقت، با استفاده از منابع و مبانی فکریِ فرقِ مختلف کلامی و توجه به کارایی اندیشه‌ها در پاسخگویی به شبهات، هر آنچه با مبانی عقلی او سازگارتر است را از بین رویکرد‌های کلامی اتخاذ می‌کند.

رشید رضا، عبده را سلفی و اشعری توصیف می‌کند.[3] عبده با معتزله موافق نبود،[4] اما در لزوم تأویل و حمل بر تمثیل، در موارد ناسازگاری ظاهر آیات باعقل، با آن‌ها همراهی کرده است. ظاهراً عامل اصلی گرایش تفسیر معتزله به جنبه‌های ادبی که به‌وضوح در تفسیر الکشاف

[1] - رویکرد متاخر اشاعره را دربسیاری ازمسائل کلامی می‌توان درطیف رویکردهای عقلگرا ملاحظه کرد. محمد اسعدی و سید محمود طیب حسینی، پژوهشی درمحکم و متشابه، قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تهران سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی ۱۳۹۰، ص ۱۸۸.

[2] - گرایش عقلی معتزله بر روش تقدیم عقل و ابزارهای عقلی بر نقل و تفسیر ظواهر بسیاری ازآیات بر اساس مبانی و تاویلات عقلی استوار است. برخی ازپژوهشگران قائل به و جود مکتبی باعنوان نومعتزله درعصر حاضر هستند و جمال‌الدین اسدآبادی محمد عبده محمد اقبال و دیگران را ازگروه نومعتزله می‌دانند. ر. ک. عبدالله میر احمدی، بازخوانی اندیشه‌های نواعتزالی محمد عبده، دو فصلنامه عقل و دین، موسسه دین پژوهی علوی، سال دهم، شماره ۱۹، ۱۳۹۷.

[3] -محمد رشید رضا، المنار، ج ۳، ص ۳۶۵. عبده درنصوص مربوط به خدا و صفات او و امور غیبی، به روش سلف و تفویض باور دارد اما در فهم آیات به شیوه سلف و خلف عمل می‌کند. همان، ج ۱، ص ۲۵۲.

[4] - محمد عماره، الاعمال الکامله لامام محمد عبده، ج ۳، ص ۳۷۸ - ۳۷۹ وی می‌نویسد که پیروان و اصل بن عطا، بین برهان عقلی و تخیلات ذهنیشان تمایز قائل نشدند و با این کار علوم دینی را بامسائل غیر عقلانی درآمیختند.همان.