مى‌شود، آنان كه مورد ستم قرار گرفته‌اند وطن خود را رها كنند و بديهى است كه ستمكارى زمينه فرار از وطن را فراهم مى‌سازد، و يا باعث قيام مردم با شمشير در برابر ستمگر مى‌گردد، و كبراى مقدر نيز چنين است: و هر چه اين طور باشد، اجتناب از آن لازم است.

(3449) 449- امام (ع) فرمود:

أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهَا صَاحِبُهُ (86978- 86973)

[ترجمه‌]

«سخت‌ترين گناهان، گناهى است كه صاحب گناه آن را سبك شمارد.»

[شرح‌]

(86978- 86973) توضيح آن كه گنهكار به خاطر سبك شمردن گناه، آن را به حدّى ادامه مى‌دهد كه به صورت ملكه و خويى جدايى ناپذير در مى‌آيد، برخلاف گناهى كه مهمّ تلقّى كند، كه چه بسا آن را پيش از استحكام، ريشه كن سازد، تفسير اين سخن قبلا گذشت.

(3450) 450- امام (ع) فرمود:

مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ يَتَعَلَّمُوا- حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ يُعَلِّمُوا (86996- 86982)

[ترجمه‌]

«خداوند از نادانان پيمان نگرفته كه بياموزند، مگر اين كه [اوّل‌] بر دانايان واجب كرده است كه تعليم دهند».

[شرح‌]

(86996- 86982) چون آموختن بر نادان واجب است و اين واجب جز به وسيله دانايى كه تعليم دهد امكان‌پذير نيست، بنا بر اين وجوب آموختن بر نادان، مستلزم وجوب تعليم دادن برداناست، در خبر مرفوعى آمده است: هر كس علمى را فراگيرد، و آن را پنهان دارد، خداوند در روز قيامت او را با لجامى از آتش لگام كند. و معاذ بن‌