بده آن كسانى كه در انظار مردم خوارند و مردم آنها را كوچك مى‌شمارند، پس كسى را كه امين تو است و خداترس و فروتن است بر ايشان بگمار تا به كارهاى آنان رسيدگى كند و به تو ابلاغ نمايد، آن گاه تو در باره ايشان چنان رفتار كن تا روزى كه خدا را ملاقات مى‌كنى، عذرت را بپذيرد، زيرا آنان در ميان مردم به عدالت و دادگرى از ديگران نيازمندترند، بنا بر اين در اداى حقوق هر كدام از آنها عذر و دليلى داشته باش، و به يتيمان و سالخوردگان كه راه چاره‌اى ندارند، و خود را براى درخواست آماده نكرده‌اند رسيدگى كن، و آنچه گفتيم براى فرمانروايان سنگين است و هر گونه حقّى گران و سنگين است، و گاهى خداوند آن را سبك مى‌گرداند به كسانى كه فقط از او پاداش نيكو و رستگارى مى‌خواهند و در برابر مشكلات صبورند و براستى آنچه خدا وعده داده است اطمينان دارند».

[شرح‌]

(67239- 67156) بايد توجه داشت كه در اين بخش از فرمان امام (ع) چند مطلب است:

اول: امام (ع) مردم شهرها را به هفت دسته تقسيم كرده، و مطابق توضيحى كه داده است هيچ دسته‌اى جز به كمك دسته ديگر استوار نمى‌ماند.

عبارت امام (ع): من اهل الذمة و مسلمة النّاس،

(از اهل ذمه و مسلمانان) تفصيلى براى دسته اوّل است. اما عبارت «اهل ذمّه» تفسير و توضيح است براى اهل جزيه و عبارت مسلمة النّاس، بيانگر ماليات دهندگان، و ممكن است عبارت مذكور، توضيح اهل جزيه و خراج بوده باشد به اين ترتيب كه امام (ع) حق دارد كه زمين خراج را از ديگر مسلمانان و اهل ذمّه، قبول كند. و مقصود امام (ع) از سهمى كه خداوند براى هر كسى تعيين كرده است، حق هر يك از صاحبان حق از صدقات است مانند: فقرا، مساكين، جمع آورندگان ماليات و صدقه، كه به طور اجمال در قرآن و به طور تفصيل در سنّت پيامبر (ص) بيان شده است. و موضع هر كسى كه خداوند به عنوان عهد و پيمانى از جانب خود، در نزد خاندان پيامبرش تعيين كرده است عبارت است از مقام و مرتبه هر يك از مردم جامعه كه‌