چنان جمله‌اى وارد كند كه واقعه جنگ در برابرش كوچك شمرده شود.

(59913- 59854)

فان خطت بكم ...،

كلمه خطو به معناى گام برداشتن استعاره از آن است كه امور هلاكت‌زا و انديشه‌هاى سفيهانه ستيزه جويشان براى دومين مرتبه آنان را به جنگ و مخالفت با وى بكشاند، وجه تشبيه اين سوق دادن به گام برداشتن آن است، همچنان كه قدم زدن، صاحبش را به هدفش مى‌رساند، اين امور نيز او را به اين مخالفت مى‌رساند و شرط مقدر در اين مورد اين است: اگر شما به مخالفت با من برگرديد، من براى قيام در مقابل شما آماده‌ام. نزديك كردن اسبها و پالان گذاشتن بر شتر، كنايه از آمادگى وى براى حمله بر آنها مى‌باشد، و رحّلتها يعنى پالان را بر پشت شتر محكم بستم.

براى به هراس انداختن آنان در مقابل مخالفت و بيعت شكنى با آن حضرت همين اعلام آمادگى وى كافى است و نوبت به حمله كردن نمى‌رسد زيرا ممكن است وقتى كه اعلام آمادگى را شنيدند و فهميدند، توبه كنند و برگردند، پس به اين دليل بود كه اخطار به حمله كردن برايشان را مشروط به هنگامى فرمود، كه وى را مجبور كنند تا به سوى آنان حركت كند و با آنها بجنگد و اين در صورتى است كه معلوم شود كه كار درست نمى‌شود مگر به تاختن بر آنان كه ضرورت حفظ دين او را بر اين امر ناگزير كرده است و اين كه در توصيف چنين جمله‌اى فرموده است: واقعه جنگ جمل در مقابلش مانند يك ليس زدن ليسنده است كنايه از شدت حمله مى‌باشد و وجه اين تشبيه حقارت و ناچيزى واقعه جنگ جمل نسبت به اين حمله است. پس از آن كه آنان را از كيفر و عقوبت بيم داده، مطلبى را خاطر نشان فرموده است كه مايه خوشحالى و اميدوارى مى‌باشد، و آن عبارت است از پذيرفتن و اعتراف به فضيلت و برترى آنان كه مطيع هستند و كسانى كه خيرخواه و نصيحت كننده مى‌باشند، و نيز چنان نيست كه كيفر گنهكار را بر بى‌گناه وارد كند و در عوض عهد شكنان، وفا