اين دليل است كه هر گاه زمين بلرزد، رويه و پهنه زمين كه انسانها بر روى آن هستند در آب فرو رود و مقصود امام (ع) از فرو بردن زمين همين است، بنا بر اين كوهها همان طور كه از لرزش زمين ممانعت مى‌كنند، از اين كه زمين ساكنانش را فرو برد يا از جاى خود كنده شود نيز ممانعت مى‌كنند.

فايده پنجم: سخن امام كه زمين پس از مرطوب بودن اطراف آن، خشك شد داراى دو احتمال است:

1- ممكن است اشاره به اين باشد كه اصل زمين از كف آب بوده است، چنان كه قبلا بيان شد.

2- احتمال ديگر اين كه حضرت با آن جمله به قسمتى از زمين نظر داشته كه در آب فرو رفته سپس آب از آن قسمت بالاى زمين به جاهاى پايين‌تر جارى شده و آن نقطه از آب خالى و بعد خشك شده، اين نقاط و مواضع بسيار است، كه قسمتى مسكونى و قسمتى غير مسكونى است.

(50472- 50460)

فايده ششم: گفتار امام (ع) تمخضه الغمام الذّوارف‌

اشاره به آن است كه دريا در اثر آمدن باران با شدت تكان خورده، طوفانى و مضطرب مى‌شود، و اين اضطراب به واسطه حركتى است كه باران در دريا ايجاد مى‌كند چون با شدت به دريا مى‌ريزد و آن را به حركت در مى‌آورد و يا از آن جهت است كه باران همراه با باد است و در نتيجه آن در دريا موج و طوفان به وجود مى‌آورد، بيشترين بادهايى كه وسيله تحريك اقيانوس مى‌شود بادهاى جنوبى است كه تسلط كامل بر آن دارد، و اين امر را بارها خودم مشاهده كرده‌ام.

فايده هفتم: امام (ع) پس از آن كه آفريده‌هاى مادّى و تغييراتى را كه قدرت خداوندى در آنها ايجاد مى‌كند بر شمرده، فرموده است: محققا در آن تغييرات براى اهل خشيت، پند و عبرت است، تا آنان را از راههاى مختلف‌