شما، آب تيره گل آلودشان را با آب صاف و پاكيزه خود آشاميده و بيماريشان را با تندرستى خويش مخلوط كرده و باطل و نادرستيشان را در راستى و درستى خود، داخل كرديد، در حالى كه آنان اساس و پايه فسق و همراهان گناه و ستمكارى مى‌باشند، كه شيطان ايشان را به منزله شترهاى باركش گمراهى گرفت، و نيز آنان را سربازانى قرار داد كه با آنها بر مردم حمله كند و ترجمه كننده‌هايى كه بر زبان آنان سخن گويد، تا اين كه عقلهاى شما را بدزدد، و در چشمهايتان داخل شود و در گوشهايتان بدمد، پس شما را هدف و جاى پا و دستگيره خود قرار دهد.»

[شرح‌]

(43472- 43462)

فاعتبروا،

امام (ع) پس از شرح حال شيطان و مدت طولانى را كه در عبادت خداى تعالى به سر برده و بيان آنچه كه بر اثر تكبر و خود بزرگ بينى به سر او آمد تمام اعمالش باطل شد، و از رحمت بى‌پايان خدا دور و به لعنت ابدى دچار شد، در اين فصل از خطبه شريف شنوندگان خود را مامور كرده است كه از سرگذشت رقّت بار او پند و اندرز بگيرند و گرد اين خصلت ناپسند و ناروا نگردند بلكه با خود بيانديشند كه وقتى آن كه در جرگه فرشتگان بود و 6 هزار سال خداى را پرستش كرد، اما به دليل يك لحظه كبر و خود پسندى چنين وضعيتى پيدا كرد، افراد بشر كه عمر عبادتشان بسيار اندك است، اگر تكبّر ورزند به طريق اولى به اين سرنوشت گرفتار خواهند شد.

(43475- 43473)

جهده الجهيد،

يعنى كوششى كه انجام داد و مشقت آن را تحمل كرد.

(43483- 43476)

و كان قد عبد اللَّه ... الاخره،

سالهاى آخرت ممكن است اشاره به مدتهاى بسيار طولانى و مجاز باشد، شبيه روزهاى آخرت كه از آيات قرآن استفاده مى‌شود مثل: «وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذابِ وَ لَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ [1]» و نيز مى‌گويد:

«تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ