(52907- 52868) با توضيحاتى كه گذشت، جمله و فرغوا لمحاسبة انفسهم ... ندم و اعتراف و اشاره به ناراحتى وجدانى و شرمسارى آنهاست كه از تقصيرها و زيانهاى معنوى و عبادى برايشان به وجود مى‌آيد، و سپس امام (ع) حالاتى را كه براى انسان پس از محاسبه و توجه به تقصيرات و پشيمانيش پيدا مى‌شود بيان فرموده است كه در آغاز توبه، نخست از غصه، گريه در گلويش گره مى‌شود و سپس با صدا گريه آغاز مى‌كند و پس از آن به ضجّه و فرياد مى‌پردازد، و در پيشگاه پروردگار به گناه خود اعتراف مى‌كند و در نهايت براى جبران خطاهاى گذشته به عمل مى‌پردازد، بنا بر اين نخستين مقام او توبه و لوازمى است كه ذكر شد و سرانجام سرگذشت او، متوسل شدن به اعمال در آينده است.

(52917- 52908)

لرايت ... الراغبون،

از اين جا به بعد، امام (ع) حالات پسنديده اهل ذكر را توصيف و بيان مى‌فرمايد، و جمله لرأيت جواب شرط. فلو مثّلتهم است و امام (ع) لفظ أعلام و مصابيح را براى آنها استعاره آورده است، زيرا آنان، راهنمايان به سوى خدا و روشنى بخش راه او هستند، صفت ديگر آنها آن است كه ملائكه پيرامونشان را احاطه كرده‌اند، اين جمله اشاره به آن است كه سراسر وجود آنان را توجّه به خدا فرا گرفته است، زيرا بر اثر ذكر و عبادت آماده شده‌اند كه انوار الهى به توسط ملائكه كرّوبين بر وجودشان افاضه شود.

(52942- 52918)

و تنزّلت عليهم السكينه،

اين جمله اشاره به آن است كه در اين هنگام نفوس اهل ذكر آماده افاضه (سكينه) تسكين و آرامش از جانب خداوند شده است، و اين سوّمين مرحله است كه براى سالك الى اللّه پس از: طمأنينه حاصل مى‌شود [1]. انسان وقتى به اين مرحله مى‌رسد كه بر اثر جلوه‌هاى‌