است، صفاتى را كه آن حضرت براى اين روز بيان كرده همانهايى است كه خداوند در قرآن كريم ذكر، و فرموده است: «إِنَّما يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصارُ» [1] و «وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ» [2] و «وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ» [3] و «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْجِبالِ فَقُلْ يَنْسِفُها رَبِّي نَسْفاً فَيَذَرُها ...» [4] و «فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ» [5] و «فَيَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ» [6] اينها برخى از احوال هولناك روز قيامت محسوس است، امّا در باره قيامت معقول گروهى از سالكان گفته‌اند: هنگامى كه انسان را مرگ فرا مى‌رسد ديده دل را به سوى آنچه از اوضاع و احوال آخرت براى او منكشف مى‌شود باز و خيره مى‌كند، در اين موقع همه جاى دنيا در نظر او تاريك، و آنچه را پيش از اين مى‌ديده از چشم او ناپديد مى‌گردد، و مال و منال يا شتران آبستن ده ماهه‌اش فراموش مى‌شود، در اين هنگام كه منادى مرگ او را به سوى ديار آخرت مى‌خواند جان از تنش بيرون مى‌رود، و اين دعوت را اجابت مى‌گويد، و پس از اين زبانش از كار مى‌افتد، و به سبب مشاهده جمال عظمت حقّ و جلال كبريايى او، كوههاى استوار سر بر افراشته در نظرش پست، و در برابر ملكوت قدرت او آن چنان نابرابر و ناچيز مى‌گردد كه گويا همه آن كوههاى بلند و با عظمت از ميان رفته و ناپديد

[2] سوره تكوير (81) آيه (4) يعنى: و هنگامى كه شتران آبستن ده ماهه را به كلّى رها كنند.

[3] سوره زمر (39) آيه (68) يعنى: و در صور دميده مى‌شود پس همگى كسانى كه در آسمانها و زمين هستند مى‌ميرند.

[4] سوره طه (20) آيه (105) يعنى: و از تو در باره كوهها مى‌پرسند بگو پروردگارم آنها را (متلاشى كرده) بر باد مى‌دهد، و زمين را رها مى‌كند ...

[5] سوره شعراء (26) آيه (100) يعنى: هيچ شفاعت كنندگانى براى ما نيست، و نه دوست با محبّتى.

[6] سوره روم (30) آيه (57) يعنى: در آن روز پوزشخواهى ستمگران سودى به آنان نمى‌رساند.