يعنى: اگر صلاح حال و روش درستى كه در زمان پيامبر خدا (ص) داشتيد به شما باز گردد بى‌شكّ نزد خداوند از سعادتمندان و در دنيا از نيكبختان خواهيد بود، و ما علىّ إلّا الجهد يعنى: بر من جز اين نيست كه در بازگردانيدن آن احوال و دگرگونى اوضاع كنونى كوشش كنم.

(38315- 38310)

فرموده است: و لو أشاء أن أقول لقلت.

از اين گفتار چنين دانسته مى‌شود كه اگر آن حضرت در اين باره سخن گفته بود، مقتضاى سخنش اين بود كه بگويد: كسانى كه بر وى پيشى گرفتند بر او ستم كردند، و در اين عمل مرتكب خطا شدند، و معايبى از آنها ذكر كند كه از نظر آن حضرت مقتضى وجوب تأخّر آنها از اوست، و در واقع اين كه مى‌فرمايد:

اگر بخواهم بگويم مى‌گفتم، اين تتمّه در درون اين گفتار است كه: نمى‌گويم و نخواسته‌ام بگويم.

(38319- 38316)

فرموده است: عفا اللّه عمّا سلف.

اين عبارت قرآنى اشاره به گذشت و بردبارى آن حضرت در باره آنهاست نسبت به آنچه پيش از اين انجام داده‌اند، عادت بر اين است هنگامى كه كسى قصد چشم پوشى از گناه ديگرى دارد چنين كلماتى را بر زبان مى‌آورد، و بهترين عبارات در اين مورد الفاظ قرآن است كه آن بزرگوار همان را بر زبان جارى ساخته‌اند. و توفيق از خداوند است.