مردم از يكديگر و يا ضعف اميد آنها چنانچه مشهور است همين دو علّت است، و بديهى است اين دو امر در مورد پروردگار منتفى است زيرا او بى‌نياز مطلق است و هيچگونه بخل و منعى از طرف او وجود ندارد، و اگر بنده استعداد اميد به او را داشته باشد، و بر اساس اميدى كه به خدا دارد، كار كند، و خواستار افاضه جود و بخشش إلهى و بر آوردن آرزوى خود باشد، اميدش بيجا نبوده و به خطا نرفته است چه او مرجع تمام اميدها و برآورنده آرزوهاست.

(32845- 32831)

فرموده است: و كذلك إن هو خاف ... تا يعطى ربّه.

اين عبارت قياس ضمير استثنايى‌ [1] است كه قصور خوف بيم دارندگان از خداوند را در مقايسه با ترس از برخى بندگان او بيان مى‌كند. ضمير در واژه عبيده به اللّه و در خوفه به خائف، و يا به عبد باز مى‌گردد، ملازمه در اين قضيّه شرطيّه روشن است، و كبراى اين قياس استثناى عين مقدّم است به نحوى كه عين تالى مذكور را نتيجه دهد.

(32857- 32846)

فرموده است: فجعل ... تا وعدا.

اين سخن نيز سرزنش و سركوبى است بر كسى كه مشمول اين اعتراض و مورد اين استدلال است، زيرا اين زشتى و رسوايى است كه كسى ترس از فردى مانند خودش را نقد و موجود دانسته، و ترس از پروردگارش را وعده و نسيه بداند.

(32921- 32858)

فرموده است: و كذلك من عظمت الدّنيا ... تا آخر.

اين سخنان در بيان علّت اين است كه چرا مردم زندگى دنيا را بر ثوابهايى كه خداوند وعده فرموده ترجيح مى‌دهند و از هر چه غير دنياست مى‌برند و خود را بنده آن مى‌سازند. بديهى است عظيم جلوه‌گر شدن دنيا در نظر انسان جزيى‌