امام (ع) در اين گفتار از دورانى خبر مى‌دهد كه به گونه‌اى كه ذكر فرموده پس از او فرا مى‌رسد، و ما اين دوران را ديده و نسلهاى پيش از ما نيز آن را مشاهده كرده‌اند، زيرا پنهان بودن حقّ و پيدايى باطل، در اين ازمنه امرى آشكار و ملموس است، اين كه فرموده است چيزى از حقّ پوشيده‌تر، و از باطل آشكارتر نيست بر سبيل مبالغه است و همچنين است اين جمله كه: چيزى از دروغ بستن به خدا و پيامبرش بيشتر و فراوانتر نيست، در اين باره از شعبه‌ [1] كه امام محدّثان بوده روايت شده كه گفته است: نه دهم احاديث دروغ است، و نيز از دار قطنى‌ [2] نقل شده كه: حديث صحيح در ميان احاديث ديگر همچون موى سپيدى است كه در گاو سياه يافته شود.

(29344- 29303)

فرموده است: و ليس عند أهل ... تا حفظته.

شرح اين مطلب در ذيل خطبه امام (ع) در نكوهش كسانى كه در ميان امّت، حكومت و فرمانروايى مى‌كنند و شايستگى آن را ندارند بيان شده است، اين كه فرموده است حاملان قرآن آن را كنار مى‌گذارند و از آن دست مى‌كشند، مراد اين است كه تلاوت كنندگان قرآن از تدبّر و تفكّر در آيات آن و به كار بستن احكامش روگردان مى‌شوند، و منظور از جمله تناساه حفظته نيز چشم پوشى از اجراى اوامر و نواهى كتاب خدا و بى‌اعتنايى در پيروى از آن است.

(29383- 29345)

فرموده است: فالكتاب ... تا و إن اجتمعتا.

منظور از اهل كتاب كسانى هستند كه پايبند عمل به آنند، و چون مردم دورانى كه توصيف شد توجّهى به كتاب خدا ندارند طبعا اهل قرآن و كسانى كه‌

[2] علىّ بن عمر بن احمد بن مهدى بغدادى دارقطنى مكنّا به ابو الحسن، شافعى يا شيعى مذهب بوده، صاحب كتاب معروف السّنن است كه در سال 385 ه در بغداد وفات كرده است. همان مأخذ (مترجم).