(19648- 19595)

فرموده است: لكأنّي أنظر إلى ضلّيل قد نعق بالشّام ...

اين بيان، از جمله آينده گوييهاى آن حضرت است، و گفته شده كه ضلّيل يعنى بسيار گمراه اشاره به سفيانى دجّال است و نيز گفته‌اند كه منظور معاويه است، زيرا وى سلطنت خود را در شام بنياد نهاد، و دعوت خود را از آن جا آغاز كرد، و در زمان حيات امير مؤمنان (ع) به اطراف كوفه و شهر انبار شبيخون زد، و اين مطالب را پيش از اين شرح داده‌ايم. و اين كه فرموده است فحص براياته ...

كنايه است از دست اندازى معاويه به شهر كوفه و پيرامون آن، و استعاره واژه فحص در اين جا به مناسبت شباهت كار اوست با مرغ سنگخواره كه محلّ تخم گذارى او را مفحص مى‌گويند. همچنين است جمله فغرت فاغرته كه كنايه است از يورش بردن و شبيخون زدن به مردم، و اين به مناسبت شباهتى است كه با يورش شير به شكار خود دارد. و عبارت اشتداد شكيمته اشاره است به سركشى و شدّت يورش او و اين اصطلاح است براى اسب سركش كه به لجام قوى و سخت نياز دارد، و نيز ثقلت وطأته كنايه است بر بسيارى قدرت او در زمين و فشار او بر مردم. و مناسبتر اين است كه اين بيان اشاره به عبد الملك بن مروان باشد كه از چگونگى احوال و طغيان و سركشى او در روى زمين، پيش از اين سخن رفته است.

براى فتنه لفظ عض (گزيدن) را استعاره آورده است، زيرا فتنه و گزيدن، هر دو با سختى و درد توأم مى‌باشند، و با ذكر انياب (دندانها) براى فتنه و أبناء (فرزندان) براى مردم، اين استعاره را ترشيح‌ [1] داده و تكميل فرموده است، و نيز واژه موج را براى جنگ استعاره آورده، و اين كنايه است از درهم ريختگى ناشى از كشتارها و بيم و هراسهايى كه جنگ به همراه دارد، و براى روزها واژه كلوخ را