سختى و بدبختى آن ظهر (پشت) را به كار برده، دو احتمال است يكى از آنها اين است كه مراد داخل و بيرون سپر باشد، زيرا مطابق معمول در هنگام جنگ، انسان ظهر يا پشت سپر رزمندگان را مى‌بيند، و در حال صلح، سپر به كنارى انداخته مى‌شود، و داخل يا بطن آن نمودار مى‌گردد، از اين رو مثل شده كه در باره ياغى يا دشمن پس از تسليم گفته مى‌شود: قلّب له ظهر المجنّ يعنى: روى سپر را برايش واژگون كرد، همچنان كه على (ع) در يكى از نامه‌هايش به ابن عبّاس نوشته است: قلّبت لابن عمّك ظهر المجنّ يعنى: براى پسر عمّت روى سپر را واژگون كرده‌اى، و در اين جا نيز حوادث دنيا به سپر تشبيه شده است و مراد از بطن آن، اقبال و صلح و سازش دنيا، و غرض از ظهر، ادبار و ناسازگارى و ستيزه‌گرى آن است.

احتمال ديگر اين كه منظور همان بطن و ظهر دنيا باشد، براى اين كه معمول است اگر كسى دوستش را با خوشرويى و خوشحالى ملاقات كند آغوش خود را براى او باز مى‌كند و اگر بخواهد با او اظهار بيگانگى و مخالفت كند روى از او مى‌گرداند و پشت به او مى‌كند، بنا بر اين، حالات مذكور براى دنيا استعاره شده، و امام از آن به اقبال و ادبار دنيا تعبير فرموده است.

(22646- 22627)

6- دليل اين كه امام (ع) در جمله و لا يمسى منها في جناح أمن إلّا أصبح على قوادم خوف در تشبيه دنيا به ذكر جناح اكتفا فرموده‌

اين است كه جناح يا بال پيوسته در حركت و تغيير است و با ذكر آن به سرعت دگرگونيها و تحوّلات دنيا اشاره مى‌كند، و اين كه ترس را به پرهاى بزرگ جلو بال (قوادم) نسبت و اختصاص داده به اين سبب است كه اين پرها به منزله سر بالند، و در سرعت حركات و تغييرات بال نقش اساسى را دارند، و چون امام (ع) در مقام نكوهش دنيا و بيم دادن از آن است، اين اختصاص نيكو و زيباست، زيرا مراد آن بزرگوار اين است كه اگر در زير بال آن ايمنى و آسايشى به دست آيد، اين امن و امان دستخوش دگرگونيهاى سريع بوده، و ترس و بيم سريعتر و بيشتر متوجّه او خواهد