گوشمالى دشمن و تنبيه دايمى آنهاست كجا! [1] (حال كه معناى واژه‌هاى بكار رفته، روشن شد، شرح خطبه را آغاز مى‌كنيم) (6149- 6111) گفتار حضرت از: جمله «امّا بعد» ... تا «منع النصف» كه، اول خطبه مباركه است، بيان مقصود آن بزرگوار، از انگيزش اصحاب خود بر پيكار در راه خدا مى‌باشد، كه توضيح و تذكرى است بر امر جهاد، و بزرگداشت آن، و بيان اشتباه آنان كه از رفتن به جهاد كوتاهى مى‌كنند.

لحن كلام حضرت چنان است كه گويا قصد دارد شنوندگان را بر پيكار دشمنانشان بسيج كند، بنا بر اين پيكار در راه خدا را به اوصافى مى‌ستايد، از آن جمله: اين كه- درى از درهاى بهشت به نام جهاد است.

در توضيح و تشريح فرموده حضرت بايد گفت: گاهى مقصود از جهاد، پيكار با دشمن ظاهرى است، چنان كه از ظاهر عبارت همين معنى استفاده مى‌شود. و گاه جهاد با دشمن نهانى، يعنى نفس امّاره مورد نظر مى‌باشد، هر كدام از اين دو نوع جهاد، درى از درهاى بهشت است زيرا جهاد با نفس، از جهاد با دشمن ظاهرى حاصل مى‌شود، چه اين كه، لازمه جهاد با دشمن ظاهرى، آمادگى نفسانى است. بيان مطلب اين كه: شما بخوبى مى‌دانيد، كه ملاقات خداوند سبحان، و باريابى به مشاهده حضرت حق، نتيجه آفرينش و ثمره كوشش بندگان نيك خداوند است.

و از طرفى، به ضرورت ثابت شده، كه پيكار در راه خدا، يكى از عبادتهاى پنجگانه آيين حضرت محمّد (ص) است، و در علم طريقت و سلوك به سوى خداوند (عرفان) نيز مسلّم شده است كه انجام عبادات شرعى، جلوگيرى از سركشى نفس امّاره نفس مطمأنّه را موجب مى‌شود و يا آن را تهسيل مى‌كند.