(پنجه مرگ راه) گلوى شما را بگيرد و دچار
خفگى گرديد، نيايش و عبادت كنيد.
و پيش از آن كه شما را ناخواسته به تنگى قبر سرازير كنند، مطيع و
فرمانبردار خداوند شويد، و بدانيد آن كه همّت نداشته باشد، تا از ناحيه خود پند
دهنده و باز دارنده از گناهى، بوجود آيد. از ناحيه ديگران پند دهنده و جلو گيرنده
از گناهى انتظار نداشته باشيد (انسان تا خودش در صدد اصلاح كار خويش بر نيايد
ديگرى نمىتواند كارهاى دنيوى و اخروى او را اصلاح كند).»
[شرح]
(15326- 15295) امام (ع) در اين بخش از كلام خود به برخى از ويژگيهاى
حق سبحانه تعالى كه بيان كننده مجد و عظمت ذات مقدس الهى است پرداخته، و خصوصيّاتى
را براى خداوند متعال بيان داشته است:
1- خداوند بى آن كه قابل رؤيت باشد، شناخته شده است. ما پيش از اين
در مراتب و معرفت ذات احديّت، و اين كه از ديده شدن با حسّ بينائى منزّه و پاك است
بحث كردهايم.
2- حق تعالى بدون آن كه نياز به انديشيدن و فكر كردن داشته باشد،
آفريدگار است. توضيح اين صفت خداوند، در خطبه اوّل ضمن شرح جمله:
«بلا رويّة آجالها» آورده شد.
3- خداوند همواره بوده و خواهد بود. دائمى بودن خداوند به اين دليل
است كه واجب الوجود مىباشد. و با وجوب وجود محال است كه عدم و نيستى در گذشته و
آينده بر وى عارض شود.
4- او پاينده و قائم به ذات است. ممكن است معنى قائم، در عبارت حضرت،
بقا دائمى ذات و يا قيام كننده بر انجام كارهاى جهان باشد.
در باره معناى دوّم (قائم بودن خداوند) مفسّران پنج قول نقل
كردهاند:
الف: به نظر ابن عبّاس قائم بودن خداوند بدين معنى است كه بر همه
مخلوقات آگاه است و تمام شئون و احوال آنها را مشخصا مىداند.