بِها أَمْ لَهُمْ أَعْيُنٌ يُبْصِرُونَ بِها أَمْ لَهُمْ آذانٌ يَسْمَعُونَ بِها [1] و باز مى‌فرمايد: أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها أَوْ [2] فايده‌اى كه امام (ع) از اين عبارت مورد نظر دارد، وادار كردن انسانها بر عبرت گرفتن است، تا اگر كسى از حقايق پند آموخت، نابخرد، ناشنوا و نابينا بشمار نيايد.

(15088- 15012)

قوله عليه السلام: يا عجبا الى آخره‌

عبارت تعجّب آميز امام (ع) در زمينه سؤالى است كه در ضمن كلام فهميده مى‌شود. گويا سؤال كننده‌اى از تعجّب، ناراحتى و اندوهناكى آن حضرت، شگفت زده شده و (به زبان حال) پرسيده است كه علت تعجّب، اندوه و تأسف شما چيست؟ و آن حضرت در پاسخ فرموده: چگونه مى‌توانم از اشتباهاتى كه فرق اسلامى بدان دچار شده‌اند تعجّب نكنم؟! و سپس خطاكاريها و نارواييهائى كه آنان بصورت اجتماع بدان دچار شده‌اند كه شگفت‌زدگى امام (ع) را موجب گرديد، به تفصيل بيان داشته است. و از جمله به ترك امورى كه انجام آنها لازم بوده است اشاره كرده، و قبل از هر چيز، اختلاف آنها را در دين بيان كرده است؛ زيرا اختلاف در دين اساس همه بديهاست و بيشتر پستيها به اختلاف در دين باز مى‌گردد.

امورى كه ترك آنها براى جامعه مسلمين روا نبوده و نيست چند چيز است:

1- مسلمين پيروى از پيامبر (ص) را ترك كردند. چه اگر آنها به راه پيامبر مى‌رفتند، اختلاف در دين پيدا نمى‌شد، و چنان كه قبلا توضيح داده شد، در شريعتى كه پيغمبر آورده اختلافى نيست، و به همين دليل كه در دينشان اختلاف‌

[2] سوره حج (22) آيه (46): آنها كه از ديدن عبرتها پند نمى‌گيرند چشمشان كور نيست ليكن چشم دلشان كه در درون سينه قرار دارد كور است.