گاهى خداوند هر دو را براى افرادى فراهم مى‌كند. از خداوند آن چنان بترسيد و برحذر باشيد كه شما را نسبت به آن، از خود برحذر داشته است. ترسى كه از روى حقيقت باشد، نه از روى عذر و بهانه، عمل را بدون ريا و بدون قصد شهرت انجام دهيد، زيرا كسى كه كار را براى غير خدا انجام دهد، خداوند پاداش عملش را به همان غير واگذار مى‌كند. از خداوند رتبه‌هاى شهيدان و زندگى سعادتمندان و همنشينى پيامبران را مسألت مى‌نمايم.

اى مردم هيچ كس اگر چه مالدار باشد از خويشان و قبيله خود، از دفاع آنان، با دست و زبانشان بى‌نياز نيست. عشيره انسان، در حفظ و رعايت حقوق شخص، برترين اشخاص‌اند كه، در پريشانى او را كمك مى‌كنند و بهتر مى‌توانند پراكندگى و گرفتارى او را مرتفع سازند و در هنگام پيشآمدهاى سخت و ناگوار از ديگران مهربانترند. موقعى كه خداوند، زبان راستين (نام نيكو) براى انسان در ميان مردم قرار مى‌دهد، از مالى كه ديگرى به ارث مى‌گذارد بهتر است»

[شرح‌] (5258- 5238)

امام (ع) جملات آغاز خطبه را به اين دليل آورده‌اند، تا مقصود خود را از ايراد اين خطبه روشن كنند. خلاصه كلام حضرت به اين حقيقت اشاره دارد كه آنچه از زيادى و نقصان و دگرگونيها پديد آيد و به مصلحت مردم باشد، چه در امور دنيا و يا آخرت. از زيادى و فراوانى مال و منال، دانش و علم، جاه و مقام، تندرستى و سلامت، تشكيل خانواده و ... به تقدير خداوند است، كه به قلم قضاى پروردگار بر لوح محفوظ نگاشته شده است. لوحى كه گنجينه، همه چيز است.

منظور از كلمه (امر) در بيان حضرت، فرمان مقدّر الهى بر وجود جهان ممكنات است، كه از آن در كلام خداوند تعالى: إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْ‌ءٍ إِذا أَرَدْناهُ‌ [1] به «كن» تعبير شده است.

غرض حضرت از نزول امر، رسيدن نصيب و بهره هر كس به اندازه مقدّر