امام (ع) به
حضور بالقوّه يا حضور بالفعل و به وسيله همّت و محبّتى كه به حضور در صحنه جنگ داشته
است حكم فرموده، و چه بسا انسانهايى كه با بدنهاى خود حضور ندارند ولى همت آنها
حضور دارد و در آن نفع فراوانى است، بدان گونه كه انسانها را بسيج مىكنند و يا در
پراكندگى دشمنان خدا تأثير مىگذارند چنان كه اولياى خدا با همّتشان كارى مىكنند
كه از اشخاص فراوانى ساخته نيست اگر چه قوى و نيرومند باشند.
(3721- 3709)
فرموده
است: و لقد شهدنا فى عسكرنا هذا القوم فى اصلاب الرّجال و ارحام النّساء
اين سخن امام
(ع) تأكيد است بر حضور برادر آن شخص صحابى، و اشاره دارد بر اين حقيقت كه بزودى
ياران حق كه از آن دفاع خواهند كرد و بندگان خالص خدا هستند و بالقوّه در كنار آن
حضرت حضور خواهند داشت پديد مىآيند. يعنى آنها در مواد عالم بالقوّه موجودند و
كسى كه بالقوّه در جمع ياران خدا حاضر باشد وقتى كه بالفعل موجود شود جزو ياران
خدا خواهد بود.
(3728- 3722)
فرموده
است: سيرعف بهم الزّمان
امام (ع) لفظ
«رعاف» را كه به معناى خونى است كه از بينى انسان خارج مىشود براى وجود يافتن
آنها استعاره آورده و زمان را به انسان تشبيه كرده است و به اين دليل وجود آنها را
به زمان نسبت داده است كه زمان از وسايل مهيّايى است كه وجود آنها را مىپذيرد،
چنان كه شاعر گفته است: