اين نوزده فرشتهاى
كه بعضى فضلا گفتهاند، فرشتگان آتشاند. ولى با انسان فرشتگان ديگرى از فرشتگان
بهشت همراهند، توضيح اين كه هر گاه انسان فرشتگان را در دنيا مطابق اوامر خدا به
استخدام در آورد و در فرمانبردارى خدا با آنها موافقت كند بىآنكه از آنها چيزى كه
خلاف خلقشان است بخواهد به وسيله آنها از ارتكاب محارم و نواهى خداوند به دور
مىماند. توفيق را از خدا آرزو مىكنم.
بحث چهارم-
امام (ع) انواع ديگرى از فرشتگان را نام برده است و به تفاوت مرتبهشان
در عبادت و
خشوع با عبارت سجود، ركوع، صّف و تسبيح اشاره كرده است. توضيح اين كه خداوند سبحان
هر دسته از فرشتگان را به مرتبه معيّنى از كمال و علم و قدرت اختصاص داده است. كه
هيچ مرتبه پايينى به مقام و مرتبه فوق نمىرسد. هر دستهاى كه نعمت خدا بر آن
كاملتر باشد، عبادت او برتر و فرمانبردارى آن شايستهتر است.
سجود و ركوع
و صفّ و تسبيح عباداتى هستند كه در ميان خلق رايجاند ولى از نظر بيان معناى خشوع
و خضوع متفاوت هستند. و نمىتوان آنها را در اينجا به معناى ظاهرى كه مردم
مىفهمند گرفت زيرا نهادن پيشانى بر زمين براى سجده و خم كردن پشت براى ركوع و
حركت دادن زبان براى تسبيح، امورى هستند كه دلالت بر ابزار و اسبابى دارند و مخصوص
بعضى از حيوانات مىباشد، زيرا حيوانات داراى اعضا و جوارحاند. امّا در مورد
فرشتگان سزاوار اين است كه تفاوت مراتب ياد شده به سجود و ركوع و صف و تسبيح بر
تفاوت كمال فرشتگان در خضوع و خشوع براى كبريايى خدا و عظمت او حمل شود و به
اصطلاح اطلاق كردن لفظ ملزوم است (خضوع) بر لازم آن (سجود) زيرا سجود در لغت به
معناى انقياد و خضوع مىباشد.
با توضيح
بالا احتمال دارد كه كلام امام (ع) در باره فرشتگان كه بعضى از