4 - حقوق فردي :

حقوق متقابل استاد و شاگرد:

"شاگرد" بايد استاد خود را بزرگ بدارد، مجلس او را محترم شمارد، به گفتارش با دقت گوش دهد، صدايش را درمحضر او بلند نكند، اگر سوالي از استاد شود شاگرد پاسخ ندهد، در محضر او با ديگري سخن نگويد و غيبت كسي رانكند، هرگاه از استاد در محفلي به بدي نام برده شد از او دفاع نمايد، عيوب او را فاش نكند بلكه خوبيهاي او را بازگونمايد، با دشمنان او هم مجلس و هماهنگ نشود و با دوستان او دشمني نكند، در مشكلات ياريش نمايد، با چشم پوشي از لذتها و كاستن از شهوتها دل خود را براي دريافت علم پاك و مهيا سازد، و بداند كه شاگرد در حقيقت پيك وفرستاده استاد به سوي ديگران است، پس مبادا در رساندن پيام استاد به ديگران خيانت ورزد.

"استاد" نيز بايد بداند علمي را كه خداوند به او عطا كرده براي خدمت به مردم است، و او همچون خزانه داري است كه هر نيازمندي را كه مشاهده كرد بايد نياز وي را برطرف نمايد، در اين صورت است كه مي‌تواند خدمتگزاري مخلص باشد. وگرنه نسبت به حق خداوند ناسپاسي و نسبت به مردم ظلم كرده است، و زمينه ذلت و زوال نعمت خود رافراهم نموده است .

حق شريك :

حق "شريك" آن است كه در غياب او وظيفه اش را انجام دهد و در حضور او در استفاده از مورد شركت با او به عدالت رفتار كند، بدون مشورت با او تصميم نگيرد، خودسر و مستبد به راي نباشد، مالش را حفظ كند، در هيچ چيز كوچك يابزرگ به او خيانت ننمايد، كه در حديث آمده است : "دست خدا بر سر هر دو شريك است تا زماني كه به يكديگرخيانت نكنند".[1]

حق طلبكار:

حق "طلبكار" آن است كه بدهكار اگر قدرت بر پرداخت دارد طلبش را بپردازد و او را سرگردان نكند، چرا كه پيامبر اكرم 6 فرموده است : "سرگردان كردن طلبكار توسط بدهكار توانمند ظلم است".[2] و اگر توان پرداخت طلبش را ندارد بازبان خوش رضايتش را فراهم آورد، و از او مهلت بگيرد و با برخورد خوب او را به مهلت دادن قانع سازد، نه اينكه هم طلبش را ندهد و هم با او بد رفتاري كند، كه اين نشانه فرومايگي است .

---