5 - و مقصود از "في الارض" كشور است يا منطقه و محدوده خاصي كه افساد در آن محقق شده است ؟ هر چند كوچك ؟ ولي شكي نيست كه در شرائط كنوني دنيا كه همه كشورها به منزله يك خانه يا يك محله شده اند هر قسمتي از قسمت ديگر متاثر و منفعل خواهد بود با اين حال، نسبت افساد به قسمتهاي اصلي و ريشه اي داده مي‌شود يا فرعي ها هر چند دست چندمي را نيز شامل مي‌شود؟

جواب : 1 - ظاهرا ملاك، فسادي است كه از ناحيه شخص يا اشخاص و يا قدرتي متوجه كيان جامعه اسلامي و يا حيثيت عمومي اسلام و مسلمين باشد و شامل ارتكاب هر گناهي هر چند كبيره باشد نمي شود.

2 - ملاك، تصميم فاعل بر افساد و صدق انتساب است عرفا هر چند به نحو تسبيب باشد ولي اگر در كنار فاعل مباشر، يا سبب ضعيف، سبب اقوي وجود داشته باشد صدق مفسد بر آتها نوعا محل اشكال است، و الحدود تدراء بالشبهات : [يعني با وجود شك و شبهه، حدود نبايد اجراء شود].

3 - تسبيب، خصوصيتي ندارد. آنچه ملاك است قصد افساد مرتكب نسبت به كيان فرهنگي يا سياسي يا اقتصادي جامعه اسلامي مي‌باشد و صدق انتساب عرفي است و با وجود سبب اقوي، صدق مفسد بر سبب ضعيف معلوم نيست، و الحدود تدراء بالشبهات : [يعني با وجود شك و شبهه، حدود نبايد اجراء شود].

4 - در مواردي كه بدانيم يا احتمال دهيم عمل شخص ناشي از انگيزه هاي اقتصادي و يا فقر فرهنگي شخص بوده و تصميم او بر افساد جامعه و ضربه زدن بر حيثيت عمومي و كيان اسلام و مسلمين محرز نباشد صدق عنوان مفسد معلوم نيست و در صورت شك، اعدام جايز نيست .

5 - كشور و منطقه خاص، ملاك نيست بلكه ملاك، حيثيت عمومي و كيان اسلام و مسلمين است و به طور كلي در موارد شك بايد احتياط شود و اصولا براي برخورد با فسادها و افراد و جريانات ناسالم اعم از سياسي و اقتصادي و فرهنگي حتي المقدور بايد علتها و ريشه ها را جستجو نمود و با آنها مبارزه نمود و مبارزه و برخورد با آثار و معلولها كمتر مؤثر است و اعدام كمتر اثر مثبت دارد.