جراحات ناچيز كه ديه آن كم است، اجر طبيب نيز ذكر شده، اشاره به همين مطلب باشد.[1] علاوه بر اينكه نفي ضرر و زيان در شريعت اسلام مقتضي ضمانت هرگونه خسارتي است كه بر ديگران وارد مي‌آيد، چنان كه در روايتي كه جميل بن دراج به واسطه بعضي از اصحاب اماميه از امام باقر(ع) يا امام صادق (ع) نقل نموده، درباره كسي كه دست ديگري را شكسته است ولي دست او سالم و خوب شده است آمده است : "ليس في هذا قصاص ولكن يعطي الارش".[2] يا در روايت ديگري با همين طريق، درباره دندان بچه اي كه كسي آن را شكسته ولي مجددا روئيده، آمده است : "ليس عليه قصاص و عليه الارش".[3] مقصود از "ارش" در هر دو مورد جبران خسارت و تفاوت ارزش دو حالت است . در صحيحه ابي عبيده نيز آمده است : "لا يبطل حق امري مسلم"[4] حق شخص مسلمان نبايد تضييع شود. بديهي است حق عنواني فراگير بوده و شامل سلامتي، عدم رنج و درد و حتي عرض و آبرو و مطلق حقوق مادي و معنوي مسلمان مي‌شود و تضييع آنها حرام است، و بايد تدارك گردد.

و اگر كشتن فردي سبب تام براي ورود ضرر و خساراتي بر افراد ديگر باشد، مي‌توان گفت : جبران آن خسارات نيز لازم است، زيرا

---