نعمت هاي بيشمار خداوند

(جم عن الاحصاء عددها) (آن نعمت ها از شمردن افزون است .)

"جم" به معناي "كثر" است، يعني : زياد; و چون اينجا به حرف "عن" متعدي شده است متضمن معناي تجاوز[1] نيز مي‌باشد; يعني : آن قدر نعمت هاي خدا زياد است كه ما نمي توانيم آنها را بشماريم . اين كلام حضرت اشاره است به كلام خدا در قرآن كه مي‌فرمايد: (و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها) [2] يعني : "و اگر در مقام شمردن نعمت هاي خداوند برآييد، آنها را نمي توانيد شمارش كنيد." (و نأي عن الجزاء أمدها) (و ابتداي نعمت هاي خدا دورتر از آن است كه ما بتوانيم جزاي آنها را بدهيم .)

"أمد" در لغت هم به ابتداي چيزي گفته مي‌شود و هم به تمام مدت آن اطلاق مي‌گردد.

حضرت مي‌فرمايد: ابتدا يا مدت نعمت هاي خدا دورتر از آن است كه ما قادر باشيم جزاي آنها را بدهيم . يعني : اگر خداوند در يك روز و در مدت مشخصي به انسانها و ساير موجودات بذل نعمت مي‌كرد، آن وقت شايد مي‌توانستيم بگوييم كه جزايش را هم مي‌توان در مدت مشخصي به جا آورد; اما وقتي نعمت هاي الهي محدود به يك روز و يك

---