موجودات عالم مي‌باشد، چنانچه در محاورات عرفي در مورد حاكمي كه بر تمام شئون يك كشور مسلط است مي‌گويند: بر تخت حكومت مسلط است ; و طواف ملائكه بر دور عرش شايد كنايه از كار ملائكه است كه وسايط فيض الهي هستند و تسليم امر حق تعالي مي‌باشند و در تمام عالم وجود امر خدا را تحقق مي‌دهند، و خدا خواسته است مردم هم مثل ملائكه كه محيط بر عالم وجود هستند و آن را اداره مي‌كنند بر خانه كعبه احاطه پيدا كنند و امر خدا را انجام دهند.

اهداف و فوايد اخروي حج

"يحرزون الارباح في متجر عبادته"

(مردم در محل تجارت بندگي خدا سودهايي به دست مي‌آورند.)

اينجا در حقيقت تشبيه است . همان طور كه در دنيا پولدارها براي جلب سود بيشتر به بازارهاي جهاني توجه مي‌كنند، بزرگترين بازار تجارتي اي كه بشر از آن استفاده معنوي مي‌كند بازاري است كه خدا قرار داده است، جايي كه مردم با سرمايه هاي ايمان و معنويتشان به طرف خانه خدا اقبال مي‌كنند و رضايت و غفران حق تعالي را تحصيل مي‌كنند; در اخبار و روايات هم اين تعبير هست : "الحج و العمرة سوقان"[1] حج و عمره دو بازار است . مردم سرمايه ايمان و معنوياتي را كه تحصيل كرده اند در آنجا عرضه مي‌دارند و از خداي تبارك و تعالي مزد مي‌گيرند.

"و يتبادرون عند موعد مغفرته"[2]

(و مردم بر يكديگر سبقت مي‌جويند و مبادرت مي‌كنند در جايي كه وعده گاه بخشش و مغفرت خداست .)

---