بعد خدا از تجربه او استفاده كرده باشد.

"و لا حركة احدثها"

(و فاعليت خداوند به اين نيست كه حركتي را احداث كند.)

اين عبارت شبيه عبارت قبلي است كه حضرت فرمود: "فاعل لا بمعني الحركات و الالة" يعني خداوند فاعل حركت نيست آن گونه كه فاعليت انسانها چنين است، بلكه نفس توجه و اراده خدا علت موجودات است .

ابن ابي الحديد مي‌گويد: حضرت در اين عبارت نظريه كراميه را رد كرده است . اين طور كه ابن ابي الحديد معتزلي شارح نهج البلاغه مي‌گويد: كراميه دسته اي از مسلمين بودند كه عقيده داشتند خدا وقتي كه مي‌خواهد چيزي را موجود كند نخست در ذات خودش چيزي را حادث مي‌كند كه "احداث" نام دارد و بعد از روي آن موجودات را خلق مي‌كند.[1]

جوابش اين است كه در ذات خداوند "احداث" موجود نمي شود، خدا حركتي نمي كند، بلكه نفس توجه ازلي خدا علت همه موجودات است ; و ابن ابي الحديد مي‌گويد: از اينجا معلوم مي‌شود كه حضرت علي (ع) نسبت به مذاهب شناخت داشته است .

مقدمات فكري و عملي اراده و عمل

"و لا همامة نفس اضطرب فيها"

(و چنين نيست كه خداوند تصميم بگيرد و در اين تصميم اضطراب و ترديد داشته باشد.)

"همامة" از "همت" به معناي تصميم گرفته شده است، اين جمله با جمله "بلا روية" هماهنگ است و آن جمله اشاره است به مقدمات علمي و فكري انجام هر كاري كه عبارت است از تصور و تصديق به فايده كار، و جمله "و لا همامة نفس

---