الذمه است بحج نيابت و اللَّه تعالى يعلم‌

[نيابت كردن زن‌]

(و لا باس ان تحجّ المرأة عن المرأة و المرأة عن الرّجل و الرّجل عن المرأة و الرّجل عن الرّجل و لا باس ان يحجّ الصّرورة عن الصّرورة و الصّرورة عن غير الصّرورة و غير الصّرورة عن الصّرورة)

و باكى نيست در حج نيابت كه زن بدل از زن حج كند و زن بدل از مرد حج كند و مرد بدل از زن حج كند و مرد بدل از مرد حج كند و باكى نيست كه نو حاجى بدل از نو حاجى حج كند و نو حاجى بدل از حاجى كند و حاجى بدل از نو حاجى حج كند. بلكه احاديث صحيحه دلالت مى‌كند بر آن كه نو حاجى بهتر است كه او نيز باين سعادت فايز شود و آن چه پيش عوام مشهور است آنست كه حاجى بهتر است از نو حاجى به اعتبار آن كه كسى كه پيشتر حج كرده است مسايل و جاها را خوب مى‌داند و مى‌شناسد و چنين نيست بلكه مى‌بايد كه عالم باشد به مسائل حج خصوصا هر گاه خواهند كه حج واجب را به جا آورند بدل از زنده يا مرده و شناختن مواضع افعال حج اظهر من الشمس است و بهر جا كه مى‌رسد جمعى كثير هستند كه مى‌گويند كه اين كجاست و دغدغه در حج كرده‌ها بسيار است چون غالب اوقات عارف به مسايل نيستند و مرتبه اول كه خود را اجير كردند واجبست كه مسايل حج و نماز بلكه روزه را نيز بدانند و از آن جمله قرائت حمد و تسبيحات و تلبيه را ياد گيرند بلكه شكّيات حجرا بدانند و چون سعى نمى‌كنند غالبا حج اول باطل است و مشغول الذمّه آن حجّند و ديگر كه خود را اجير مى‌سازند اجاره باطل است و ضامن حج اول و زرهاى ما بعدند و احاديث بر جواز آن چه مذكور شد بسيار است، و در بعضى اخبار وارد است كه زن نيابت مى‌تواند كرد هر گاه عالم باشد و مؤمن، بسيار زنى كه اعلم‌