فضايل مى‌تواند يا به اعتبار افعال و آثار شخص براى او حاصل باشد يا نه تنها به اين اعتبار كه با عوامل بيرونى براى او فرا آمده باشد.

در اين جا دو باب در پيش روى ماست:

باب اوّل: فضايل به دست آمده از فعل و اثر. اين فضايل يا نفسانى هستند يا جسمى.

در اين جا دو مطلب هست:

مطلب اوّل: در فضايل نفسانى:[1]

ما اين فضايل را به مبحث‌هاى مختلف تقسيم كرده‌ايم:

مبحث اوّل: ايمان.

هيچ فضيلتى همسان اين فضيلت نيست، زيرا به اعتبار آن است كه نعمت جاودان و رهايى از عذاب هميشگى به دست مى‌آيد، چنان كه خداوند مى‌فرمايد:

إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ[2]-. همه مسلمانان در اين نكته‌

[1] مصنّف در كشف المراد/ 421- 422 سخنانى دارد كه چكيده آن چنين است:

« على( ع) در كمالات نفسانى به نهايت رسيده است تا جايى كه هيچ كس در هيچ يك از اين كمالات نمى‌تواند با او برابرى كند. از جمله فضايل او( ع) نسب شريف اوست كه هيچ كس در نزديكى به پيامبر اكرم6 و از نظر پدر و مادر و همسر و فرزندان، همسنگ او نيست، و هيچ يك از مسلمانان، در شرف و كمال، فرزندانى همچون او نداشته‌اند. ذريّه او، علم و فضيلت و زهد و ترك دنيا را آن قدر گستراندند كه براى هيچ يك از صحابه چنين توفيقى حاصل نشد. پس على( ع) افضل همه آن‌هاست».

[2] نساء/ 48؛ هر آينه خدا گناه كسانى را كه به او شرك آورند نمى‌آمرزد و گناهان ديگر را براى هر كه بخواهد مى‌آمرزد.