است؛ زيرا اگر اين گونه بود بايد ديده مى‌شد و با چسبيدن به آن ساكت نمى‌گشت و در تسبيح سنگريزه و سخن گفتن ذراع گوسفند حيله ممكن نيست. و گفته شده كه در سخن گفتن ذراع دو وجه است:

1- خداوند متعال ذراع را به صورت موجود زنده‌اى كوچك خلق كرده و براى او آلت نطق و تمييز قرار داده كه به آنچه مى‌شنود حرف مى‌زند.

2- اينكه خداوند كلامى را خلق مى‌كند كه از جانب او شنيده مى‌شود و مجازا مى‌گويند ذراع سخن گفت.

از سخن كسى كه مى‌گويد: اگر ماه دو نيمه مى‌شد همه بايد آن را مى‌ديدند، اين معجزه باطل نمى‌شود؛ زيرا ممكن است هر كس در آن زمان يك كارى داشته است و آن دو نيمه شدن ماه در شب بود. و مردم هم هميشه مراقب ماه نبودند. ماه مدتى ماند سپس به هم چسبيد. و شايد هم در بعضى از جاها ابر بوده و همه مردم آن را نديده‌اند. اكثر معجزات ائمه- عليهم السّلام- همين طور بوده‌اند.

(1)

فرق ميان معجزه و شعبده‌

(2) عده‌اى از مسلمانان ميان معجزات و غير آن اين گونه فرق گذاشته‌اند و گفته‌اند:

معجزه تنها به دست پيامبر و جانشين او و نزد بزرگان اهل عصرش كه همشأن او باشند پديد مى‌آيد و آنان وقتى در آن معجزه تأمل كنند در هر حال آن را مى‌فهمند.

ولى شعبده در دست اشخاص عادى و نزد عوام الناس و ضعيفان و زنان ديده مى‌شود و اگر دنبال اسباب و آلات آن بروند و جستجو كنند آن را آسان مى‌يابند امّا معجزه هر چه از آن بگذرد، صحّت و درستى آن بيشتر معلوم مى‌شود و حقيقتش واضح مى‌گردد.

چه بسا صاحب معجزه نمى‌داند چگونه آن معجزه پديد آمده و راه و روش آن چگونه است، ولى در شعبده بايد صاحبش طريق و روش آن را بلد باشد و مى‌داند كه اگر كسى اين راه و روش را بداند مى‌تواند مانند او شعبده كند.

معجزه مانند «عصاى موسى» است كه به مار تبديل شود و بخزد تا اينكه‌