است بايد شاگرد آنجا درنگ كند؛ و در صورت غير أعلميّت، كمالات استاد ثانى را اخذ ميكند و دوباره به سوى استاد اوّل مراجعت مى‌نمايد. دوّم: آن استاد داراى كمالات خاصّى است و يا شيوه مخصوصى از تربيت را دارد، و اين استاد بدان آگاه نيست؛ لهذا شاگرد را مدّتى در تحت اداره و تربيتش ميگذارد، و پس از آنكه شاگرد آن روش را آموخت و يا از آن كمال اطّلاع يافت، به نزد استاد اوّل مى‌آيد و شرح جريان را ميدهد، و وى بدان شيوه از تعليم و تربيت نيز مطّلع ميگردد. سوّم: در نزد آن استاد شاگردانى هستند كه در نحوه سلوك اشتباهاتى دارند و يا خود استاد نيز از اشتباه برخوردار است در اين فرض شاگرد را ميفرستد به عنوان شاگردى او و پس از آنكه اشتباهات شاگردان و يا استاد را مِن حيثُ إنّهم لا يَشْعرون برطرف كرد، خود بخود به نزد استاد خود مراجعت ميكند.

و اگر أحياناً ديده شد كه افرادى در زمان واحدى دو استاد يا بيشتر دارند، در صورتى صحيح است كه يكى از اين قبيل باشد. و در حقيقت، استاد واحد است، و همان استادى است كه اين شاگرد تحت ولايت اصليّه و اوّليّه اوست؛ ولايتهاى اساتيد دگر طولى است نه عرضى؛ و فرعى و ثانوى است. و بر اين اساس شاگرد كه به دستورات استاد دوّم عمل ميكند، روى امر و دستور استاد اوّل است، فلهذا تنافى و تنافر و اختلاف موجود نمى‌باشد.

استاد مى‌تواند وصىّ ظاهرى و وصىّ باطنى داشته باشد

از حضرت آقا كراراً سوال مى‌شد كه: علّت آنكه مرحوم قاضى أعلَى اللهُ مقامَه شما را وصىّ خود در امور عرفانيّه و سلوكيّه و توحيديّه قرار ندادند، و جناب آية الله حاج شيخ عبّاس قوچانى هاتف را قرار دادند چيست؟!

ايشان ميفرمودند: وصايت ظاهرى دارد و باطنى.

امّا وصىّ ظاهر، آن كس است كه استاد در ملا عامّ او را وصىّ خود قرار