انجاميد تا خواب خوشگوار را از چشمانشان برگرفت، و ديگر نتوانستند بر روى اهل و اولادشان درنگ بنمايند، و با پرستش پروردگارشان احدى را شريك گردانند.

توحيد، روشنى بخش در مشكوة قلوب عارفان است. از او سخن ميگويند، و از جمال و جلال او پرده برميدارند و اظهار مى‌كنند. و ابداً التفاتى به ما سواى او ندارند. و غير از مولا و آقايشان در صندوقچه و خزانه دل، كسى را ذخيره نمى‌نمايند. چرا كه اوست حيات و زندگى نوين آنها، و بواسطه توحيد است كه خورشيدشان ميدرخشد و نور افشانى مى‌نمايد. توحيد، ايشان را به فهميدن و ادراك كردن معانى دقيقه و رموز مخفيّه كمك مى‌كند و امداد مى‌نمايد، تا بدينوسيله در ميان موجودِ باقى و موجود فانى فرق ميگذارد و تميز ميدهد.

روى اين زمينه از توحيد تعبير مى‌كنند به معانى روحانيّه و مفاهيم مجرّده و ملكوتيّه‌اى كه از فهميدن آنها صفات بشر قاصر است؛ و فقط كسى كه با توحيد زنده باشد و داراى مشاهده ربوبيّه باشد مى‌تواند آن معانى را بگيرد و بفهمد و در خود نگهدارد و حفظ كند؛ و كسيكه به نعمتهاى بهشتى قانع و راضى شده است از ادراك آن معانى عاجز است.

لهذا براى عارف لذّتى نيست مگر ياد مولايش؛ زيرا كه اوست كلّيّت و جمعيّت او؛ و اوست ظاهر به عبادت او. با علمش از روى او پرده برميدارد، و او را براى بيان و دلالت، هدايت مى‌نمايد. و سرّش از سرّ مولايش مدد مى‌گيرد.

پس زبان وى را به حكمت گويا ميگرداند، و خلائق را به سويش مجذوب مى‌كند، و امّت را بوسيله او هدايت مى‌نمايد، و از جلوى ديده باصره و چشم بصيرت وى از اسرار توحيد پرده بر مى‌كشد، و بر قلبش تجلّى مى‌كند