در اينجا بايد دانست كه: چقدر محيى الدّين عربى با اين اتّهامات ناروا مظلوم واقع شده است! اوّلًا او را از منع كنندگان لعن بر يزيد به شمار آورده‌اند، ثانياً او را جزو عامّه نواصب شمرده‌اند، و ثالثاً بدين كلام قبيح متّهم ساخته‌اند، و رابعاً او را مسلمان ندانسته‌اند.

ردّ صاحب «روضات» بر محيى الدّين و بر جميع عرفاء

نكته سوّم:

سيّد محمّد باقر خوانسارى اصفهانى در كتاب «رَوضات الجَنّات» شرح حال محيى الدّين عربى را بدينگونه آورده است: قُدْوَةُ العارِفينَ وَ اسْوَةُ الْعاسِفينَ [1]، أبو عَبدِ اللَهِ مُحَمّدُ بنُ عَلىِّ بنِ مُحمّدِ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ مُحَمّدٍ الْمَغْرِبىُّ الحاتِمىُّ الطّآئىُّ الإشْبيلىُّ الاندُلُسىُّ ثُمَّ المَكّىُّ ثُمَّ الدِّمَشْقىُّ الشّامىُّ، الْمُلَقَّبُ (بِ) مُحْيى الدّينِ ابْنِ العَرَبىّ.

يعنى «رئيس و مقتداى عارفان، و الگو و پيشواى منحرفان و كجروان و گمراهان». در اينجا علاوه بر آنكه وى را منحرف و مشتبه و گمراه شده دانسته است، از عطف اين جمله به مقتداى عارفان، همه عارفان را به همين گونه گمراه و ضالّ و متحيّر در طريق و سرگردان شمرده است.

تا ميرسد به اينجا كه ميگويد: و فى هذَا الكِتابِ مَواضِعُ مِنَ الدِّلالَةِ عَلَى تَسَنُّنِهِ وَ اعْوِجاجِهِ أوْ تَحَيُّرِهِ فى سَبيلِهِ وَ مِنْهاجِهِ أوْ وُقوعِ تَصَرُّفٍ مِنَ الابالِسَةِ فى مِزاجِه.

«و در اين كتاب (باب وصيّت از كتاب «فتوحات») مواضعى است كه‌

______________________________ [1] عَسَفَ الطّريق و- عنه (از باب ضرب يضرب) عَسْفًا: مالَ عنه و عَدَلَ، و قيل: خَبَطَه على غير هدايةٍ. و- المفازةَ: قَطَعها بغَير قصدٍ و لا هِدايةٍ و لا تَوَخّى طريقٍ مسلوكٍ. ( «أقرب الموارد» ج 2، ص 781)