مى‌گفتند، حضرت آقا و حاج محمّد على و حاج عبد الجليل به نجف مشرّف، و يكسره به حرم مطهّر وارد، و پس از اداى سلام و زيارت، براى افطارى به مسجد سَهْلَه در آمدند و در آنجا ميهمان مرحوم شيخ جواد سَهْلاوى بوده، و تا به صبح به توجّه و ذكر و فكر و دعا بيتوته نموده، صبحگاه عازم براى تشرّف و زيارت حَمزه‌[1] و جاسِم‌[2] شدند

[1] -

. تحقيقى درباره حضرت حمزه و جاسم‌

حمزه 7 با پنج واسطه نسبش به حضرت أبا الفضل العبّاس 7 ميرسد: أبو يَعْلى حَمزةُ بنُ قاسمِ بنِ علىِّ بنِ حمزةِ الاكبَرِ بنِ الحسنِ بنِ عبيد الله بنِ عبّاسِ بنِ علىِّ بنِ أبى طالبٍ أميرِالمؤمنينَ عَليه السّلام. مرحوم محدّث قمّى در« منتهى الامال» طبع حروفى مؤسّسه انتشارات هجرت در ج 1، ص 357 تا ص 359 در احوال اولاد حضرت أبا الفضل 7 احوالات او را ذكر نموده است. از جمله گويد:

وى ثقه و جليل القدر بوده و شيخ نجاشى و ديگران او را ذكر كرده‌اند و قبرش در نزديكى حِلّه است. و شيخ نجاشى در« رجال» فرموده: حمزة بن قاسم بن علىّ بن حمزة بن حسن ابن عبيد الله بن عبّاس بن علىّ بن أبى طالب 7 أبو يَعلى ثقه جليل القدر است از اصحاب ما؛ حديث بسيار روايت ميكرده؛ او را كتابى است در ذكر كسانيكه روايت كرده‌اند از جعفر بن محمّد 7 از مردان. و از كلمات علماء و اساتيد معلوم مى‌شود كه: از علماى غيبت صغرى معاصر والد صدوق علىّ بن بابويه است رضوانُ الله عَليهم أجمعين. و جدّ او حمزة بن الحسن بن عبيد الله بن عبّاس مُكَنَّى به أبو القاسم است و شبيه بوده به حضرت أمير المؤمنين 7 و او همانست كه مأمون نوشت بخطّ خود كه عطا شود به حمزة بن حسن شبيه به أمير المؤمنين علىّ بن أبى طالب 7 صدهزار درهم. ولى از مكاشفه‌اى كه آية الله آقا سيّد مهدى قزوينى طاب ثراه از والد خودش نقل كرده و حاجى نورى در« نجم ثاقب» روايت كرده است معلوم مى‌شود كه سيّد مزبور بنا بر آن نهاده است كه حمزه واقع در حلّه را حمزة بن موسى بن جعفر عليهما السّلام بداند و امامزاده حمزه‌اى را كه جانب مقدّم قبر حضرت عبد العظيم 7 است او را حمزة بن قاسم بن علىّ بن حمزة ابن حسن بن عبيد الله بن عبّاس بداند؛ و الله العالم

[2] -. جاسم، لفظ قاسم است به لغت عربى شكسته حسچه. و او فرزند بلافصل حضرت امام موسى بن جعفر عليهما السّلام است. محدّث قمّى در ترجمه احوال او در« منتهى الامال» ج 2، ص 414 و 415 از طبع هجرت در احوال اولاد حضرت موسى بن جعفر 7 اينطور آورده است:

و امّا قاسم بن موسى بن جعفر 7، پس سيّدى جليل القدر بوده و كافى است در جلالت شأن او آن خبرى كه ثقة الإسلام كلينى در« كافى» در باب اشاره و نصّ بر حضرت رضا 7 نقل كرده از يزيد بن سَليط از حضرت كاظم 7 در راه مكّه؛ و در آن خبر مذكور است كه آنحضرت به او فرمود: خبر دهم تو را اى أبا عُماره! بيرون آمدم از منزلم پس وصىّ قرار دادم پسرم فلان را يعنى جناب امام رضا 7 را، و شريك كردم با او پسران خود را در ظاهر و وصيّت كردم با او در باطن پس اراده كردم تنها او را. و اگر امر راجع به سوى من بود هر آينه قرار ميدادم امامت را در قاسم پسرم بجهت محبّت من به او و مهربانى من بر او؛ و لكن اين امر راجع به سوى خداوند عزّ و جلّ است، قرار ميدهد آنرا هر جا كه ميخواهد- الخ.

و نيز كلينى روايت كرده كه يكى از فرزندان امام موسى 7 را حالت موت روى داد و آن حضرت به قاسم فرمود كه اى پسرجان من بر خيز و در بالين برادرت سوره‌ وَ الصَّافَّاتِ‌ بخوان! قاسم شروع كرد بخواندن آن سوره مباركه تا رسيد به آيه مباركه: أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا كه برادرش از سكرات موت راحت شد و جان تسليم كرد. و از ملاحظه اين دو خبر معلوم مى‌شود كثرت عنايت حضرت امام موسى 7 به قاسم.

و قبر قاسم در هشت فرسخى حلّه است و مزار شريفش زيارتگاه عامّه خلق است و علماء و أخيار به زيارت او عنايتى دارند. و سيّد ابن طاووس ترغيب به زيارت او نموده است. و صاحب« عمدة الطّالب» گفته كه: قاسم عقب نياورده.