responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : روح مجرد (يادنامه موحد عظيم و عارف كبير حاج سيد هاشم موسوى حداد) نویسنده : حسينى طهرانى، سید محمد حسين    جلد : 1  صفحه : 295

روز قبر مرحوم حاج آقا محمّد بيدآبادى (1)، و يك روز قبر مرحوم آخوند كاشى و

______________________________ (1) رساله مختصرى از مرحوم بيدآبادى در سير و سلوك‌

آقا محمّد بيدآبادى از عرفاءِ مشهور است و صاحب مقامات و درجات. رحلتش در سنه 1197 هجريّه قمريّه است. و حقير كراراً بر سر مزارش رفته‌ام. و مراد از بيدآبادى بطور مطلق اوست. و امّا آقا محمّد جواد بيدآبادى از عرفاءِ زمان اخير بوده است، و استاد والد صديق مكرّم حاج محمّد حسن شركت است. آقاى حاج محمّد حسن دام توفيقه گفتند: مرحوم پدر ما مى‌گفت: آقا محمّد جواد بيدآبادى را كسى نشناخت؛ و خود مرحوم بيدآبادى يك بيت سروده بود كه مرحوم پدرم يادداشت كرده بود

: صد گنج نهان بود مرا در دل و ياران‌

ناديده گرفتند كه اين خانه خراب است‌

بارى، مرحوم آقا محمّد بيدآبادى كه به بيدآبادى بزرگ معروف است مطالبى جالب و دلنشين دارد، و هنگامى كه حقير در نجف أشرف بودم براى خود استنساخ نمودم. سپس معلوم شد مرحوم علّامه طهرانى شيخ آقا بزرگ كه استاد حقير در فنّ درايه و حديث و اجازات بودند در كتاب «الذّريعة» ج 12، ص 283 در تحت عنوان «رِسالةٌ فى السَّيرِ و السّلوكِ [1] فارسيّة لِاغا مُحمّدٍ البيد ابادىّ أيْضاً كَتَبها مُراسلَةً إلى بعضِ تَلاميذِه» ذكر كرده‌اند. و چون از طرفى مختصر است و از طرف ديگر حاوى مطالب عميقه است، ما عين آنرا در اينجا براى مزيد بهرمندى مطالعه كنندگان ارجمند مى‌آوريم‌

: بسم الله الرّحمن الرّحيم و به نستعين‌

بيدآبادى گويد: يا أخى و حَبيبى! إنْ كُنتَ عَبدَ اللهِ فارْفَعْ هِمَّتك، و كِلْ علَى اللهِ أمرَ ما يُهِمُّك! تا توانى همّت خود را عالى نما، لانّ المرْءَ يطيرُ بهمَّته كما أنّ الطّيرَ يطيرُ بجَناحَيه.

غلام همّت آنم كه زير چرخ كبود

ز هر چه رنگِ تعلّق پذيرد آزاد است‌

هر چه در اين خانه نشانت دهند

گر نستانى به از آنت دهند

يعنى به تأمّلات صحيحه و كثرت ذكر موت، خانه دل را از غير حقّ خالى گردان! يك دل دارى؛ يك دوست بس است تو را! أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ‌. و ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ‌

. در دو عالم گر تو آگاهى از او

از چه بد ديدى كه در خواهى از او

الهى زاهد از تو حور ميخواهد قصورش بين‌

به جنّت ميگريزد از درت يا ربّ شعورش بين‌

ما عَبَدْتُكَ خَوْفًا مِنْ نارِكَ وَ لا طَمَعًا فى جَنَّتِكَ، بَلْ وَجَدْتُكَ أهْلًا لِلْعِبادَةِ فَعَبَدْتُكَ.

هر دو عالم را به يك بار از دل تنگ برون كرديم تا جاى تو باشد. و تحصيل اين كار به هوس نمى‌شود؛ بلكه تا نگذرى از هوس نمى‌شود. أبَى اللَهُ أنْ يُجْرىَ الامورَ إلّا بِأسْبابِها. و الاسبابُ لابُدَّ مِن اتِّصالِها بمُسبِّباتِها. و الامورُ العِظامُ لا تُنالُ بِالمُنَى، و لا تُدرَكُ بالهَوَى؛ و اسْتَعينوا فى كُلّ صَنْعةٍ بِأرْبابِها، وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا؛ فإنّ التَّمنّىَ بِضاعَةُ الهَلكَى‌

آئينه شو جمال پرى طلعتان طلب‌

جاروب كن تو خانه و پس ميهمان طلب‌

چو مستعدّ نظر نيستى وصال مجوى‌

كه جام جم نكند سود وقت بى بصرى‌

بايد اوّل از مرشد كلّ و هادى سبل هدايت جسته، دست تولّى به دامن متابعت ائمّه هدى عليهم السّلام زده، پشت پا به علائق دنيا زنى و تحصيل عشق نمائى؛ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ‌

. عشق مولى كِىْ كم از ليلى بود

محو گشتن بهر او أولى بود

حاصل عشق همان بس كه اسير غم او

دل به جائى ندهد ميل به جائى نكند

پس هموم خود را همّ واحد ساخته با جدّ و جهد تمام پا به جادّه شريعت گذارد و تحصيل ملكه تقوى نمايد، يعنى پيرامون حرام و شبهه و مباح قولًا و فعلًا و حالًا و خيالًا و اعتقاداً نگردد تا طهارت صورى و معنوى حاصل شود كه شرط عبادت است، و اثرى از عبادت مترتّب شود و محض صورت نباشد. إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ‌. «وَ لَن تُقْبَلَ نَفَقاتكُمْ إن كُنتُمْ قَوْمًا فاسِقينَ.» «وَ ما مَنَعَهُ عَن قَبولِ صَدَقاتِهِم إلّا كَوْنُهُمْ فاسِقينَ.» «لَن يُقْبَلَ عَمَلُ رَجُلٍ عَلَيهِ جِلْبابٌ مِن حَرام.» «مَن أكلَ حَرامًا لَن يَقْبَلَ اللَهُ مِنْهُ صَرْفًا و لا عَدلًا.» وَ

تَركُ لُقمةٍ حَرامٍ أحَبُّ إلَى اللهِ مِن ألفَىْ رَكعَةٍ تَطوُّعًا

، وَ

رَدُّ دانِقٍ مِن حرامٍ تَعْدِلُ سَبعينَ حِجَّةٍ مَبرورَةٍ.

و به تدريج حوصله فهم وسيع شود. وَ مَن يَتّقِ اللهَ يَجْعلْ لَهُ فُرقانًا [2]. وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ‌. در اين وقت دقيقه‌اى از وظائف و طاعات مقرّره واجبه و مندوبه را فرو گذار ننمايد تا به مرور، روح قدسى قوّت گيرد. و نَحنُ نُؤيِّدُ روحَ القُدْسِى بِالعَمَل الصّالِحِ؛ وَ العملُ الصّالِحُ بَعضُهُ مِن بَعضٍ. و شرح صدرى بهم رسد. و پيوسته نور عبادات بدنى و نور ملكات نفسى تقويت يكديگر نموده‌ نُورٌ عَلى‌ نُورٍ شود؛ الطّاعةُ تَجُرُّ الطّاعةَ. و احوال سابقه در اندك زمانى به مرتبه مقام رسد و ملكات حسنه و اخلاق جميله حاصل شود و عقائد حقّه را رسوخ كامل بهم رسد، و ينابيع حكمت از چشمه دل به زبان جارى گردد، و به كلّى رو از غير حقّ بگرداند.

در اين هنگام هرگاه از زمره سابقين باشد، جذبه عنايت او را استقبال كند و خودى او را گرفته در عوض،

ما لا عينٌ رَأتْ وَ لا أُذُنٌ سَمِعَتْ و لا خَطَرَ على قَلبِ بَشرٍ

كرامت فرمايد. و حقيقت‌ إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ و إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى‌ را بعينه مشاهده نمايد؛ «إذا أرادَ اللَهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا فَتَحَ عَيْنَ قَلْبِهِ» را مشاهده نموده سالك مجذوب شود.

إلَهى تَرَدُّدى فى الأثارِ يوجِبُ بُعْدَ الْمَزارِ؛ فَاجْذِبْنى بِجَذْبَةٍ توصِلُنى إلَى قُرْبِكَ، و اسلُكْنى مَسالِكَ أهْلِ الْجَذْبِ، وَ خُذْ لِنَفسِكَ مِن نَفْسى ما يُصْلِحُها. جَذبَةٌ مِن جَذَباتِ الرَّبِّ تُوازى عَملَ الثَّقَلَيْن. ز سوداى بزرگان هيچكس نقصان نمى‌بيند

. طالع اگر مدد كند، دامنش آورم به كف‌

ار بكشم زهى طرب، ور بكشد زهى شرف‌

ما بدان مقصد عالى نتوانيم رسيد

هم مگر لطف شما پيش نهد گامى چند

تا به دنيا فكر اسب و زين بود

بعد از آنت مركب چوبين بود

تا هبوبِ نسايمِ رحمت او را به كداميك از جزائر خالدات بحرين جلال و جمال كه در خور استعداد و لائق حسن سعى او بود رساند.

إنّ لِلَّهِ تَعالَى فى أيّامِ دَهرِكُمْ نَفَحاتٍ، ألا فَتَعرَّضوا لَها.

مراتب مزبوره منازل سير إلى الله و مجاهده فى سبيل الله است؛ يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى‌ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ. بعد از آن إنَ‌ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا كه سفر السّير فى الله است خواهد بود، و ذكر آن ضرور نيست بلكه مضرّ است‌

. درِ دير مى‌زدم من ز درون صدا برآمد

كه تو در برون چه كردى كه درون خانه آئى‌

الإيمانُ مَراتِبُ وَ مَنازِلُ لَوْ حُمِّلَتْ عَلى صاحِبِ الإثْنَينِ ثَلاثَةٌ لَتَقَطَّعَ كَما تَقَطَّعَ الْبيضُ عَلَى الصَّفا. رَحِمَ اللهُ امْرُؤٌ (امْرَءًا- ظ) عَرَفَ قَدْرَهُ وَ لَم يَتَعَدَّ طَورَهُ‌

. چون نديدى شبى سليمان را

تو چه دانى زبان مرغان را

فَخُذْ ما آتَيْتُكَ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ‌. و لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ‌

. با كه گويم اندرين ره زنده كو

بهر آب زندگى پوينده كو

آنچه من گفتم به قدر فهم تست‌

مُردم اندر حسرت فهم درست‌

رَحِمَ اللهُ امرَأً سَمِعَ قَولى وَ عَمِلَ فَاهتَدَى بِهِ.

به يقين بدانكه به نحو مذكور، هر كه شروع در سلوك نمايد، در مرحله‌اى كه اجل موعود رسد، در زمره‌ وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ‌ محشور گردد.

گر مرد رهى رهت نمودم. وَ اللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ. آنچه به خاطر بود به قلم آمد، تا كه را به كار آيد

هر كس كه ز شهر آشنائى است‌

داند كه متاع ما كجائى است‌

حاجى ره هدى به خدا غير عشق نيست. گفتيم: زور اين باده ندانى به خدا تا نچشى! وَ السَّلامُ عَلى‌ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى‌.

[1] اين رساله را صاحب «الذّريعة» به شماره 1905 ذكر نموده است. و قبل از اين رساله ديگرى به شماره 1904 بدين عبارت آورده است: «رِسالَةٌ فى السَّيرِ و السُّلوكِ» لجَمالِ السّالكينَ العالمِ العارفِ المتشرِّعِ الحكيم الاغا مُحمّدٍ البيد ابادىِّ الاصفَهانىِّ ابنِ محمّدٍ رفيعِ الجيلانىِّ الاصلِ، المولودِ باصْفَهانَ وَ المتوفّى بِها 1197؛ كَتَبها جَوابًا عمّا كَتبهُ إليه المحقّقُ القُمّىُّ صاحبُ «القوانينِ» يسألُهُ فيه عَن بَيانِ ما هُوَ لازمٌ لَه فى السُّلوكِ. أوّلُها: «الحمدُ لِلّه الّذى خَمَّر بِيَدَىْ جَلالِه و جَمالِه أربعينَ صَباحًا طينةَ الإنسانِ، وَ أوْدعَ فِيه أسرارَ الاسماءِ كلِّها، وَ عَلَّمهُ المعانىَ وَ البيان»

[2] اقتباس از آيه 29، از سوره 8: الانفال: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً و آيه 2، از سوره 65: الطَّلاق: وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً. (م)

نام کتاب : روح مجرد (يادنامه موحد عظيم و عارف كبير حاج سيد هاشم موسوى حداد) نویسنده : حسينى طهرانى، سید محمد حسين    جلد : 1  صفحه : 295
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست