اين مرحله چهارم از آنجا كه برزخى است در ميان سه مرحله اول و سه مرحله بعد، از اين رو به موجب قانون تكامل و برزخيت داراى اشكال و صور و قواى هر دو طرف بالا و پايين مى‌باشد.

در اين مرحله قواى سفلى و حيوانى آخرين درجات قوت و زور خود را به كار خواهند برد تا موقعيت خود را نگاهدارى كنند و از اين حيث هم در دل سالك كه مشغول تزكيه نفس مى‌باشد، عصيان‌ها و انقلاب‌ها و طوفان‌هاى بسيار قوى و بلكه خونى سر مى‌زند، ولى بالاخره قواى پست و فرودين حيوانى و آمال و هوس‌هاى خود پرستانه نفسانى، مغلوب انوار قاهره قواى علوى معنوى گشته، ظلمت جهالت و غفلت مغلوب نور معرفت و فضيلت خواهد شد.

چون اين حقيقت در دل عارف ظهور كرد، با نور الهام و سكوت و آرامش، مشام جان او از فيض آسايش درونى و استراحت وجدانى كه نتيجه پيروزى بر نفس حيوانى است برخوردار خواهد گشت و لذت غلبه بر نفس را خواهد چشيد.

انسان سالك در اين مرحله از تزكيه نفس، كم‌كم شروع مى‌كند به چيدن ميوه شيرين زحمت‌ها و كوشش‌ها و ناكامى‌ها و رياضت‌ها و مقاومت‌ها كه با متانت و توكل و ايمان تحمل نموده است.

[و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا][1].

و كسانى كه براى [به دست آوردن خشنودى‌] ما [با جان و مال‌] كوشيدند، بى‌ترديد آنان را به راه‌هاى خود [راه رشد، سعادت، كمال، كرامت، بهشت و مقام قرب‌] راهنمايى مى‌كنيم.

از اين تاريخ عملا وارد مراحل بالاتر گشته، واقعيت آن همه حقايق را كه درباره‌

[1] -عنكبوت( 29): 69.