سوره كهف حاكى از داستان موسى و مصاحب و مرشد او در باب سفينه است نگاشته شده. بموجب آيات كريمه، مرشد موسى كه گويند خضر است سفينه‌اى را مى‌بيند و آنرا سوراخ ميكند. موسى از وى سبب مى‌پرسد و خضر در پايان سفر موسى را از اين راز آگاه ميسازد و ميگويد آن سفينه به يتيمى تعلق داشته و چون پادشاهى ستمگار، همه سفاين سالم را به تصرف ميآورد او براى حفظ سفينه يتيم، از تعرض پادشاه غاصب به چنين كار اقدام كرده است. سعدى عليه الرحمه اين مضمون بديع را براى گفتگوى خويش درباره رابطه نفس و تن زمينه نهاده و در اين باب داد سخن داده است. در كليات سعدى رساله ششمى است كه مريدان براى شناسانيدن مقام و نشان دادن احترام شيخ ترتيب داده‌اند و حق‌گزارى آنان را بايد سپاسگزار بود.

بزرگترين اثر منثور شيخ كه يكسره ابداع و ابتكار است، كتاب گرانقدر گلستان او است كه توفيق شرح آن اين ارادتمند كمقدر شيخ بلند مقدار را نصيب آمده و اين بنده به خوشه- چينى از چنين خرمن فضل و ادب و حكمت و عرفان و هنر هميشه افتخار خواهد كرد.